Fabrizio Casaretto Yazdı: Yine mi zil çalıyor?
11 Ocak 2023Cumhuriyet’imizin kuruluşunun 100.yılı aynı zamanda önemli bir seçim senesi olacak. Her seçim döneminde ekonomik anlamda bazı çalkantılar yaşanabilir. Özellikle bilinmeyenler çok olunca volatiliteler artarak devam eder taa ki seçim gerçekleşip sonrasında herşey bir dengeye oturana kadar, bu da zaman alır.
Seçimlerin sonuçlarına göre ekonomi bir yön alır, genelde bir umut ve beklenti içinde olur insanlar, pozisyonlarını ona göre yönlendirirler. Farklı finansal enstrümanlar kullanılabileceği gibi emlak veya başka türde yatırımlara da yönlenme imkanları olanlar varlık portföylerini paylaştırabilirler.
Serbest dolaşım ve serbest ekonomiden bahsettiğimizde yatırımlarda herhangi bir engel olmadığını varsayarız. Yurtdışında yaşamaya karar vermiş olan bir ailenin döviz birikimi olabilir ve yabancı bir ülkede bir ev almaya karar vermiş olabilir, hür hakkıdır. O ülkedeki bir bankadan lokal döviz cinsinden borçlanıp alacağı evi uzun vade ödemelerle gerçekleştirme düşüncesi olabilir. Peki mesela Euro birikimi olan birisi İngiltere’de Pound ile kredi alırsa finansal riski olur mu?
Ne olacak ki, Euro bozdurur Pound alır mantığı ile sanki risk yokmuş şeklinde düşünceye kapılabilir insan, ama maalesef bu işlemde de kesinlikle uzun vadeli bir Hedging mekanizması mecburidir. EURGBP paritesine baktığımızda aslen çok volatil bir ürün olmadığı görünüyor, son 15 senede 2014-2016 arasındaki sert düşüş haricinde genelde bir bant arasında seyretmiş 0,82-0,95 arasında yani % 15 lik bir volatilite içerisinde gidip gelmiş. Ama bu demek değildir ki Hedge etmemeli, %15 bile önemli bir orandır Avrupa’da hele ki faizler sıfır civarlarındayken. Eğer Dolar birikimi olsa GBPUSD paritesinin volatilitesi aynı dönemde %40 idi, çok daha önemli. Sert beklenmedik hareketler her zaman olabilir, mesela zorluk çeken ekonomisiyle İngiltere tekrar Avrupa birliğine girmeye karar verse Pound güçlenir mi?
Bu mekanizmayı uzman birilerine danıştığınızda opsiyon ve vadeli sözleşmelerle farklı maliyetlerle alternatifli vanila veya exotic mekanizmalar sunabilirler, hepsinden biraz karışık da seçebilirsiniz, ama emin olun ki hepsi de faydanıza olur ve geceleri rahat uyursunuz.
Geçtiğimiz günlerde sade opsiyon ile bir örnek çalıştım, çok temel bir Hedge şekli. Euro sahibi Pound kredi alan birisi EURGBP paritesi sayesinde GBP alımına karşı kendisini koruması gerekir, yani GBP’nin değer kazancına, EURGBP paritesinin düşüşüne karşı korunmalı. 1 adet parite kontratının değeri 125.000 Euro, pozisyona göre kontrat miktarı arttırılabilir veya daha düşükse mini kontratlar kullanılabilir. Bu durumda pariteyi “satma hakkını satın almak” en temel hedge şekli olacaktır. 6 nisan 2023 vadeli amaç fiyat 0,8850 PUT Option 0.0119 ticks yani (x12.50) 1.487,50 Pound fiyatı vardı. Bu ne demek? Bu parayı prim olarak ödeyip 6 nisanda 0,8850’den 125.000 Euro karşılığı 110.625 GBP alma hakkı satın alınır. Vade günü piyasa 0,8850’nin altında olursa opsiyon kullanılır. Üzerinde olursa kullanılmaz ve piyasadan daha iyi şartlarda GBP alınır. Bu çok basit bir örnek olup farklı stratejilerle prim bedeli düşürülebilir, ucu açık ek kârlı veya limitli getirili daha az maliyetli exotic mekanizmalar üretmek mümkün.
Ülkemizde yatırımlara etki eden kur dalgalanmaları da önemli tabii ki, özellikle kurların yükselme trendinde olduğu dönemlerde risk çok hissediliyor. Son yıllarda AVM’lerin büyük kısmı bankalardan döviz bazlı kredi alınıp inşa edilmişti ve kiraları döviz bazında belirliyorlardı. Özellikle yabancı yatırımcılar yabancı bankalardan kredilerle geldiler inşaatlarını yaptılar. Bir kanuna çıktı kiralar artık TL olmalıydı ve bir anda hazırlıksız yakalanıp kaos yaşandı. Aslında teorik olarak bir AVM en baştan Hedging yapsa ilk günden bile döviz yerine TL kira ile başlayabilirdi ve rakiplerine göre bir adım önde olurdu. Son aylarda yurtdışı piyasalarda TL’nin talibi pek olmadığı için Hedging için finansal enstrüman bulmak veya uygun maliyet elde etmek pek kolay olmuyor ancak zamanında bu sıkıntı yoktu. Vadeler belki 6 ay 1 sene olacak ancak roll sistemi ile her 6 ay veya senede bir pozisyon daha ileriye taşınabilir.
Buna benzer birçok örnek sıralanabilir. Sanayide mecburen ham maddeyi ithal eden firmalardan tutun ihracat yapanlara kadar hem ham madde fiyat riski hem de kur riski devam ediyor. Kur ne olursa olsun, ham madde borsalarında muhakkak korunma mekanizmalarına ihtiyaç vardır, bir yandan fiziki işlem diğer yandan korunmak için kağıt işlemleri.
Seçimler yaklaşırken piyasalarda bireyleri ve şirketleri rahatlatmak için bazı kararlar alınması muhtemeldir.
Birkaç fikir ekleyeyim, duyan olursa ve belki faydalı olursa.
Mal sahibi birey olunca şirketler kira stopajı ödemek zorundalar. Ama evsahibi bir kurum olunca kiracı şirket KDV ödüyor. Birisi masraf diğeri KDV olarak yazılıyor, bu da stopaj ödeyen şirketlere KDV beyanlarında haksızlık oluyor. Peki kira stopajlarının %18’lik kısmı KDV sayılacak şeklinde bir kanun çıkartılsa fena mı olur?
Şirket araç alım satımlarında enflasyon etkisi göz önünde bulundurulmuyor, alınan ve satılan bedeller arasında farka bakılıyor, sonuç artıysa vergilendiriliyor. Peki ya enflasyon? 100 liraya alınan araba 120 liraya satılırsa ama %50 enflasyon olduysa, nerede bunun kazancı ve vergilendirmek ne kadar doğru? Aradan 3-5 sene geçince alış satış arasında dev farklar çıkabiliyor ama reel bir kazanç değil ki? Bir yasa çıksa, kasko fiyatından alış satışlarda katma değer çıksa bile vergilendirilmeyecektir şeklinde, hak yerini bulmaz mı? Amortismanı yapılan araçların satışlarında vergilendirme aracın ilk alım fiyatı üzerinden yapılsa daha hakkaniyetli olmaz mı?
Hedging için yapılan finansal işlemlerden elde edilen kazançtan vergi alınmasa acaba Hedging’i teşvik eder mi? Zaten korunmak için yapılan bir işlem, o kazanç zaten başka bir zararı kapatıyor, niçin vergilendirilsin? Her şirket Hedging yapsa, genel ekonomi de kendiliginden Hedge edilmiş olmaz mı?
Evet zil çalıyor ve herkes kendine göre pozisyonlar almaya başlıyor. Bunu kötüye vurmamak gerekir, sadece geçici bir dönem, dengeler oturunca yeni yatırım kararları birey veya şirket bazında risk iştahları çerçevesinde yeniden alınacaktır.
Ancak bu süreçte yaşanabilecek volatilitelerden korunmak için Hedging’den sakın şaşmayın!
Fabrizio Casaretto
https://www.youtube.com/channel/UCfncpQ6iFkRMMWTeJ5fFW1w
Tüm Yazarlar
