Sosyal Medya

Fabrizio Casaretto: Finansal duygular

29 Ocak 2023

Aslında yazının başlığı biraz daha uzun olacaktı;

Finansal Duygular mı Duygusal Finans mı?

Bu kelimeler içerisinde kimi kendisini ilk bölümde, kimisi ise ikincisinde görebilir. Biraz derin düşününce aslında hepimizin her ikisinde yer aldığımızı anlayabiliriz.

Kapitalist ekonomilerde eğer bir sermaye veya birikim yoksa bir yatırım yapma imkanı zorlaşıyor, geriye kredi, borç almak veya varlık satmak kalıyor, tabii bir de şans oyunlarından bir kazanç ummak. Sonuç aynı, yatırım için bir miktar sermaye (latince capitalis) gerekiyor.

Peki bir birikim bireysel veya kurumsal olarak aynı şekilde mi değerlendiriliyor? Hemen bir örnekle başlayayım.

Son haftalarda NASDAQ borsasında kote Tesla hissesiyle Bitcoin kriptosunun seyirleri birbirlerine çok yakın, korelasyonları yüksek pozitif. Sebebini araştırdınız mı? Tesla aslen bir sanayi ve ticari şirket, elektrikli araba üretip satıyor. Bitcoin ile alakası, bir süre evvel firmanın varlıklarıyla birkaç bin adet Bitcoin alınmış (43.200 adet deniliyor ancak tam rakam bilinmiyor), bir kısmını satmış (%75’i deniliyor ancak tam oran bilinmiyor). Bu rakamlar şirket değerinin küçük sayılabilecek bir oranı olmasına rağmen hisse hareketleriyle birlikte piyasa değerini çok daha volatil kılmakta.

Yani asıl icraatıyla hiçbir alakası olmayan bir işlem sonucunda şirketin değeri yüksek volatiliteyle karşı karşıya kalıyor. İnsanların kriptolara bakış açıları da bu hissenin değerlemesine yansıyor, yani psikoloji de yüksek oranda mevcut. Bu karar kanaatimce bir şirket için yapılabilecek en büyük hatalardan biridir, yani sermayenin veya varlığın bir kısmının çok yüksek riskli bir finansal enstrümana yatırılması, ki Bitcoin’in bir finansal araç olarak kabul edilmesi bile şüpheli.

Bu yatırımda acaba şirketin patronu Elon Musk finansal bir yatırım mı yaptı yoksa duygusal mı? Kurum içerisinde acaba kendisi bireysel olarak mı karar verdi yoksa yöneticilerle mi? Yaptığı en ufak açıklamayla piyasaları oynatabilen bu şahıs manipülasyon mu yapıyor yoksa farkında olmadan duygusal mı davranıyor? Bir şirkette alınan böyle radikal bir kararın mantıklı olduğunu hiçbir konservatif iktisadi düşünce söyleyemez.

Şirketlerdeki yöneticiler, hele ki halka açık olanlarda, yaptıkları çalışmalardan ortaklara karşı sorumludurlar. Şirkete zarar verebilecek her türlü maddi veya manevi işlerden sakınmalıdırlar, tek kişi değil bir kurul önemli kararları alır. Tesla’daki durum aslında vahim bir tabloyu sergiliyor; çok ortaklı bir firmada tek adam ve karar verici olmanın sonuçları olabilir mi? Henüz daha birkaç günlük gelişme, bazı ortaklar Musk’ın attığı twitleri bahane göstererek dava açtılar, sözde Tesla’yı özelleştirebilirmiş yani borsadaki hisseleri toplayıp kotasyondan çıkartabilirmiş ve bunun için parası hazırmış, amacına ulaşmak için ise hisse fiyatını düşürücü açıklamalar yapıyor olabilirmiş. Anlayacağınız, hem Bitcoin işlemleriyle hem açıklamalarla şirket tam bir sirk olmuş vaziyette, ancak her kimsenin hür işlem hakkına saygı duyulmalı.

Şimdiyse bireysel bazda finansal bir kararda duygusal bir örnek verelim.

Fanatik bir futbol takım taraftarı varsayalım, tuttuğu takımın futbol şubesi halka açık işlem görüyor. Bu kişi bir miktar birikimini değerlendirmek istiyor.

O aralar takımı kötü gidiyor, sadece şampiyonluktan uzaklaşmadı aynı zamanda avrupa kupalarına da katılma ihtimali zayıfladı, sponsorlar çekinmeye başladı, kombine satış potansiyeli düştü, yani maddi gelirler pek iyi olmayacak ve akabinde şirketin finansal tablolarına iyi yansımayacak öngörüsü hakim oluyor. Ezeli rakibin de hisseleri borsada mevcut ve şampiyonluk ihtimali çok yükseldi, direkt şampiyonlar liginde oynayacak, sponsorlar artıyor, kombine satışları tavanda, yani gelirleri iyi olacak ve orta vadede iyi bilançolar bekleniyor. Bu yatırımcıya ne kadar dil dökerseniz dökün, ciddi bir kazanç imkanı görünse bile hiçbir zaman ezeli rakibin hisselerinden almaz.

Fanatizm ve taraftarlığın finansal yatırımlarda yarattığı duygusal kilitlenme davranış örneği. Yani gözleri önünde bir hissenin iyi yükselebileceğini algılıyor, ancak işlem yapmıyor, yapamıyor. Kalbin beyinden üstün olduğu vakitlerden biri, duygular finansal analizi yeniyor.

Halbuki Ayşe teyzeyle Osman amca evlerinde oturmuşlar, yıllardır biriktirdikleri cüzi meblayı neye yatırsalar diye aralarında sohbet ediyorlar. Çok değerli bir para onlar için, tırnaklarıyla kazıyarak kazanılmış, emekli maaşlarından torunlarına bayram harçlığı verirken bir yandan da onlara ileride bırakabileceklerinin yatırımlarını düşünüyorlar, dikkatlice ve riske girmeden, duygusal davranmadan.

Neredeyse bütün diğer örneklerde görülebilir, finansal yatırım duygusu neredeyse hepimizde var, yani yatırım yapma isteği. İnsanda elinde bulunan bir maddeyi değerlendirip arttırma düşüncesi mevcuttur, buna kapitalist ekonomilerin getirdiği bir alışkanlık denilebilir.

Ancak duygusal finans, yani duygularla hareket edip karar alıp işlem yapmak veya yapmamak, herkesin kendi iradesine bağlıdır. Risk iştahı her insanda farklıdır, aynı hedging yani finansal korunma yaparken olduğu gibi; bireyler veya firmalar kendi amaçları doğrultusunda hedging mekanizmaları tercih edebilirler. Yatırım yaparken de, duyguların değişiklik gösterebileceği varsayılarak şekil ve neticeler her zaman optimum bir sonuç vermeyebilir.

Fabrizio Casaretto

Yazılar yatırım danışmanlığı ve tavsiyesi içermez.

[email protected]

https://www.youtube.com/channel/UCfncpQ6iFkRMMWTeJ5fFW1w

Tüm Yazarlar

Yazarın Diğer Yazıları