Çetin Ünsalan Yazdı: Taahhüdün taahhüdü olur mu?
18 Kasım 2025Senet ile ilgili sorunları henüz tam anlamıyla ortadan kaldırmamışken, çipli senet uygulamasıyla kırtasiyeden al doldur ile bilinmezliği aşmaya çalışırken, şimdi de mal sahibi kiracı ilişkisinde tekrar senet konuşulmaya başladı.
Herkes meselenin nasıl yürütüleceğinin üzerinde duruyor da, hiç kimse kira kontratının zaten bir taahhüt olduğunu, bunun için ayrı bir güvence almanın da bir problemin tezahürü olduğunu ifade etmiyor.
Mesela bir mal aldınız ve karşılığında çek verdiniz. Satıcı sizden bir de senet isteyebilir mi? Daha da güncel hale getirelim. Taksitle bir telefon aldığınızı farz edelim. Bu noktada satıcının sizden başka bir ödeme aracına imza atmasını istemesi normal mi?
Yapılan kira kontratı zaten bir anlaşma ve taahhüttür. Taahhüt altına alınmış bir borç / alacak ilişkisi, ikinci bir araç ile güvence altına alıyorsa, birincisi bu zor durumda kalan kişiyi köşeye sıkıştırmak, ikincisi de aslında piyasada işlerin iyi gitmediğini itiraf etmek anlamına gelir.
Demek ki, ortada çok yüksek bir değerleme ve ona bağlı olarak, gelirlerin çok üzerinde talep edilen kiralar söz konusu. Ekonomi yönetiminin bu konuyla neşter vurması da sadece konut yaparak olmaz.
Regülatör özelliği taşıyan hamlelerle, piyasadaki bir sorunu ancak frenleyebilirsiniz. Ama ortadan kaldıramazsınız. Şu piyasa koşullarında fiyatları aşağıya çekecek konut hamlesi, ‘nereden buldun’ ya da satın alma noktasında kaynak açıklama ile ancak son bulabilir.
Çünkü normal insanların her projeden üç beş ev toplama şansı olmadığı gibi, bunları boş tutma lüksü de yok. Şayet piyasadaki fiyat hareketleri bu tip eylemlerle kontrol altında tutuluyorsa, o zaman yatırımcı adı altında piyasaya giriş yapanların ve domine edenlerin kaynaklarını açıklaması ile işe başlamak gerekir.
Bunu söylediğimizde de hemen müteahhitlere yöneliyorlar. Müteahhidin niye peşinde koşuyorsun? Zaten ya özsermaye ile ya da banka kredisi ile inşaat yapıyordur. Bunun zaten açıkça ortaya konulması gerekir.
Sorun, projelerden çatır çatır gayrimenkul toplayanların kaynak göstermesi ile çözülebilir. Hem bir tarafta gri liste riskini ortadan kaldırırsınız, hem de piyasanızın bu para girişleriyle ilgili sorunu kontrol altına alır ve piyasa manipülasyonu yapmalarını engellersiniz.
Tüm bunları umursamayıp, esnafı yapay zekâ ile denetlediğinizin reklamını yaparak kayıt dışı ile mücadele edemezsiniz. Çünkü asıl kayıt dışı, zaten kayıtlı olan mal sahibinde, inşaatı yapanda ya da mükelleften kaynaklanmıyor.
Burada olsa olsa bazı kaçakların önüne geçebilirsiniz ama asla kayıt dışını engelleyemezsiniz. Bununla mücadele etmek istiyorsanız, mükellef olmayanların peşine düşmek zorundasınız. Başladığımız yere dönersek.
Kiracıdan kontrata ilave senet isterseniz, sadece illegaliteye yeni bir ürün yaratırsınız. Olan da derdini anlatmaya çalışan mağdur insanlara olur.
