Erol Taşdelen Yazdı: Enflasyonun Gizli Aktörleri; Kimler Tüketiyor?
13 Mayıs 2025
TCMB Enflasyonun ana aktörü olatak yüksek talebin yarattığı enflasyonu; “Hanehalkı harcamalarını” olarak gösteriyor ve bunu baskılamak için tedbirleri sıkılaştırmış durumda. Talebin baskılanması için başta sabit gelirli Memur, İşçi, Emekli olmak üzere alım gücü düşerken son iki yıldır aynı seviyede kalması uygulamada hata mı yapılıyor, Enflasyon tespitlerinin ve çözüm özerilerin yeterince sorgulanıp buna göre strateji uygulanmadığı yönünde eleştiriler de artmış durumda. Bu yazımızda “Talebi sadece Hanehalkı mı yaratıyor” sorusunun cevabını arayacağız. Enflasyonun temel nedeni olarak gözüken Yüksek Talebin kimler tarafından yaratıldığını sorgulayacağı.
Türkiye’de talep yoluyla enflasyonu artıran kesimleri anlamak için sadece hanehalkı harcamalara değik; yatırım eğilimleri, devletin mali politikaları ve finansal sistemdeki sermaye hareketlerine bakmak gerekir. Enflasyonu artıran “talep” esasen satın alma gücüyle harekete geçen toplam harcama düzeyidir. Aşağıda Türkiye’de talep yönlü enflasyona katkı sunan başlıca kesimler açıklanmıştır:
1. Yüksek gelir grubu ve varlık sahipleri
-
Sebep: Mevduat faizlerinden yüksek getiri elde edenler, kur artışından kazanç sağlayanlar, konut, arsa, lüks tüketim mallarına talep gösteriyor.
-
Etkisi: Arzın sınırlı olduğu alanlarda (örneğin konut, otomobil) bu kesimin talebi fiyatları yukarı çekiyor.
2. Kur Korumalı Mevduat (KKM) sahipleri
-
Sebep: Devletten hem faiz hem kur farkı alarak gelir elde eden bu grup, oluşan ekstra kazançla tüketim talebini artırabiliyor.
-
Etkisi: Tüketim veya yatırım harcamalarında artışa neden olarak talep enflasyonunu körüklüyor.
3. Devletin kendisi (maliye politikası aracılığıyla)
-
Sebep: Kamu harcamalarının yüksek düzeyde seyretmesi, özellikle seçim dönemlerinde artan sosyal transferler ve altyapı yatırımları.
-
Etkisi: Devletin talep yaratması piyasadaki genel harcamaları artırır, bu da fiyat artışlarına neden olur.
4. Kredi ile tüketim yapan hanehalkları
-
Sebep: Uygun faizli tüketici kredileri, kredi kartı harcamalarının yükselmesi.
-
Etkisi: Krediyle finanse edilen tüketim artışı, özellikle gıda, giyim, dayanıklı tüketim ürünlerinde fiyatları artırabilir.
5. Yüksek kâr marjı hedefleyen firmalar (fiyatlama davranışı)
-
Sebep: Bazı sektörlerde artan talebi fırsata çevirerek maliyet artışının çok üzerinde fiyat artışına giden firmalar.
-
Etkisi: Enflasyonist ortamda fiyatlama davranışı talep yönlü baskıyı daha da artırabilir.
6. İthal ürün talebine bağımlı tüketici grubu
-
Sebep: Elektronik, otomobil, ithal gıda gibi kalemlerde yüksek talep döviz talebini artırır.
-
Etkisi: Kur artışıyla ithalat maliyeti yükselir, bu da iç fiyatlara yansır.
7. Finansal yatırımcılar / spekülatif hareket eden yatırımcılar
-
Sebep: TL’den kaçıp altın, döviz, borsa gibi varlıklara yönelen yatırımcılar hem döviz talebi yaratıyor hem de “servet etkisi” ile daha fazla harcama eğiliminde bulunabiliyor.
-
Etkisi: Bu durum hem kur üzerinden hem de iç talep üzerinden enflasyonu besler.
Talep Enflasyonu olarak sadece Hanehalkını suçlama büyük insafsızlık ya da bilinçli çarpıtma:
Enflasyonu artıran talep dar gelirli kesimden değil, yüksek faiz ve varlık geliri elde edenlerden, kamu harcamalarıyla genişleyen maliye politikasından, KKM sahiplerinden, finansal piyasadaki spekülatif hareketlerden ve krediyle genişleyen tüketimden geliyor. Talep Enflasyonunu sadece Hanehalkı gibi göstermek, hanehalkının alım gücünü düşürerek enflasyona çözüm aramak ve hanehalkını günah keçisi yapmak büyük insafsızlık, büyük hata, halka büyük fatura çıkarılmasıdır. Enflasyon ile mücadele edilecek ise Talep enflasyonu yaratan tüm kesimlerden fedakarlık istenmeli yoksa küfeyi sadece halkın üzerine yüklemek sürdürülebilir bir çözüm değil!
Erol TAŞDELEN-Ekonomist www.bankavitrini.com
Tüm Yazarlar
