Dünya Ekonomisi
Küresel emtia piyasaları “çifte şokla” karşı karşıya! Dünya Bankası uyardı
Dünya Bankası'nın Emtia Piyasaları Görünüm Raporu'na göre, çatışmaların artması durumunda emtia fiyatlarına yönelik görünümün hızla olumsuz bir yönde etkilenebileceği ifade edildi.
Dünya Bankası’nın Emtia Piyasaları Görünüm Raporu’na göre, çatışmaların artması durumunda emtia fiyatlarına yönelik görünümün hızla olumsuz bir yönde etkilenebileceği ifade edildi.
Dünya Bankası, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın neden olduğu sorunlarla birlikte Orta Doğu’daki son çatışmanın küresel emtia piyasalarını “çifte bir şok” ile karşı karşıya bırakabileceği ve emtia piyasalarını riskli sularda seyretme tehlikesi oluşturabileceği konusunda uyarıda bulundu.
Banka, Emtia Piyasaları Görünüm Raporu’nun Ekim 2023 sayısını “Jeopolitik Risklerin Gölgesinde” başlığıyla yayınladı.
Raporda, Orta Doğu’daki son çatışmaların, son yıllarda yaşanan olağanüstü şoklarla başa çıkmaya çalışan emtia piyasalarında büyük bir belirsizlik yarattığı belirtildi.
Çatışma başlamadan önce, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışındaki bazı üretici ülkelerden oluşan OPEC+ grubunun petrol arzını bilinçli bir şekilde azaltmasının enerji fiyatlarını üçüncü çeyrekte yüzde 9 artırdığına işaret edilen raporda, bu nedenle Dünya Bankası’nın emtia fiyat endeksinin bu dönemde yüzde 5 arttığı ve şu anda 2015-2019 ortalamanın yüzde 45 üzerinde olduğu ifade edildi.
Raporda, şu ana kadar çatışmanın emtia fiyatlarına sınırlı bir etkisi olduğuna dikkat çekilirken, petrol fiyatlarının çatışmanın başlangıcından bu yana yaklaşık yüzde 6 arttığı, tarımsal emtiaların, çoğu metallerin ve diğer emtiaların fiyatlarının neredeyse sabit kaldığı belirtildi.
Dünya Bankası raporunda, “Ancak tarih, çatışmanın tırmanmasının petrol ve diğer emtia fiyatlarını artırma potansiyelini barındırdığını gösteriyor; bu da bölgesel ve küresel düzeyde gıda güvensizliğini artırabilecek bir sonuç olacaktır.” denildi.
Raporda, çatışmanın artması halinde emtia fiyatlarının hızla kötüleşebileceği vurgulanırken, çatışmanın etkilerinin arz kesintilerinin süresine ve büyüklüğüne bağlı olduğu, ticaret kısıtlamaları ve hava koşullarının fiyatların yükselmesine katkı sağlayabileceği, ayrıca düşük küresel büyüme beklentisinin de emtia fiyatları üzerinde önemli bir aşağı yönlü risk oluşturduğu ifade edildi.
Raporda, petrol arzında “küçük bir aksama” durumu olması halinde, küresel petrol arzının günde 500 bin ila 2 milyon varil azalabileceği ve petrol fiyatlarının varil başına 93 ila 102 dolar aralığına yükselebileceği belirtildi.
Orta düzeyde bir arz kesintisi senaryosunda ise, küresel petrol arzının günde 3 ila 5 milyon varil azalabileceği ve petrol fiyatlarının varil başına 109 ila 121 dolar aralığına ulaşabileceği raporda ifade edildi. “Büyük bir aksama” senaryosunda ise, küresel petrol arzının günde 6 ila 8 milyon varil azalabileceği ve petrol fiyatlarının varil başına 140 ila 157 dolar aralığına çıkabileceği öngörüldü.
2025’TE İSTİKRAR BEKLENİYOR
Raporda, küresel ekonominin büyük bir petrol fiyatı şokuyla başa çıkma konusunda 1970’lerdeki durumdan daha iyi bir pozisyonda olduğu, ancak Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın neden olduğu sorunlara ek olarak Orta Doğu’daki son çatışmaların tırmanmasının küresel emtia piyasalarını “tehlikeli sularda” seyretme riski taşıdığı vurgulandı.
Raporda, emtia fiyatlarına dair tahminler sunulurken, genel olarak emtia fiyatlarının bu yıl yüzde 23,5 ve gelecek yıl yüzde 4,1 oranında düşmesinin beklendiği ifade edildi. Ayrıca, raporda emtia fiyatlarının 2025 yılında istikrara kavuşmasının beklendiği belirtildi.
Enerji fiyatlarına dair tahminlerde ise bu yıl yüzde 28,8 ve gelecek yıl yüzde 4,5 oranında düşüş beklendiği, Brent tipi ham petrolün fiyatının bu yıl varil başına ortalama 84 dolar olması öngörülürken, gelecek yıl ise küresel ekonomik büyümenin yavaşlamasıyla varil başına ortalama 81 dolar düzeyine gerilemesinin beklendiği bildirildi.
Raporda, arzın artmasıyla tarımsal emtia fiyatlarının gelecek yıl düşmesinin beklendiği, metal fiyatlarının ise talebin yavaşlaması nedeniyle 2024’te yüzde 5 oranında düşeceği, ancak 2025’te küresel sanayi faaliyetinin toparlanmasıyla yükselmesinin öngörüldüğü aktarıldı.
ALTIN YÜKSELMEYE DEVAM EDİYOR
Raporda, politika yapıcıların tetikte olmaları gerektiği belirtilerek, özellikle altın gibi bazı emtiaların görünümüne dikkat çekildi.
Altın fiyatlarının çatışmanın başlamasından bu yana yaklaşık yüzde 8 arttığına işaret edilen raporda, altın fiyatlarının jeopolitik kaygılarla benzersiz bir ilişkiye sahip olduğu ve çatışma ve belirsizlik dönemlerinde bu artışların genellikle “yatırımcı güveninin erozyona uğradığını” gösterdiği ifade edildi.
Raporda, çatışmanın artması halinde gelişmekte olan ülkelerdeki politika yapıcıların, olası bir enflasyon artışını yönetmek için önlemler alması gerektiğine vurgu yapıldı.
Gıda güvensizliğinin artma riski göz önüne alındığında, hükümetlerin gıda ve gübre gibi ürünlerin ihracatını kısıtlayan ticaret kısıtlamalarından kaçınması gerektiği belirtildi. Raporda, bu tür önlemlerin genellikle fiyat dalgalanmalarını artırarak gıda güvensizliğini tetiklediği ifade edildi.
Raporda ayrıca, gıda ve petrol fiyatlarındaki artışlara karşı fiyat kontrolleri gibi uygulamalardan kaçınılması gerektiği vurgulandı. Bunun yerine, sosyal güvenlik ağlarının güçlendirilmesi, gıda kaynaklarının çeşitlendirilmesi, gıda üretimi ve ticaretinde verimliliğin artırılması gerektiği belirtildi. Uzun vadede ise tüm ülkelerin yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yaparak enerji güvenliklerini artırabileceği ve bu sayede petrol fiyatı şoklarının etkilerini hafifletebileceği ifade edildi.
GIDA ENFLASYONU KAPIDA!
Dünya Bankası Baş Ekonomisti ve Kalkınma Ekonomisinden Sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı Indermit Gill, Orta Doğu’daki son çatışmanın, 1970’lerden bu yana emtia piyasalarının karşılaştığı en büyük şokun, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın hemen ardından geldiğini belirtti.
Gill, politika yapıcıların dikkatli olmaları gerektiğini vurgulayarak, “Eğer çatışma artarsa, küresel ekonomi yıllar sonra Ukrayna’daki savaşın ötesinde, aynı zamanda Orta Doğu kaynaklı çifte bir enerji şokuyla karşı karşıya kalacak.” dedi.
Dünya Bankası Baş Ekonomist Yardımcısı ve Beklentiler Grubu Direktörü Ayhan Köse ise yüksek petrol fiyatlarının devam etmesinin kaçınılmaz olarak gıda fiyatlarını artıracağına dikkat çekti.
Son çatışmanın tırmanmasının yalnızca bölgesel değil, aynı zamanda dünya genelinde gıda güvensizliğini artıracağına dikkat çeken Köse, “Eğer şiddetli bir petrol fiyatı şoku yaşanırsa, bu birçok gelişmekte olan ülkede zaten yüksek olan gıda enflasyonunu daha da yukarı taşıyacaktır.” şeklinde değerlendirmede bulundu.
