Vergi Toplamadan Kamu Harcaması Yapılır mı ?

Doç.Dr. Engin YILMAZ

Modern Para Teorisi Bölüm 1

Modern Para Teorisi Bölüm 2

Modern Para Teorisi Bölüm 3

Modern Para Teorisi Bölüm 4

Modern Para Teorisi Bölüm 5

Modern Para Teorisi Bölüm 6

Modern Para Teorisi Bölüm 7

Modern Para Teorisi Makale

Devlet, kamu harcaması yapabilmek için vergi toplamalı eğer vergiler yetmezse borçlanmaya gitmeli. Peki, bu tüm ülkeler için geçerli bir kural mıdır ? Mesela, Amerika veya  Japonya bu sıralamaya uymadan hatta bu algoritmayı bozarak hareket edebilir mi ? Yüzünü ekşitme bebeğim. Başlıyoruz.

Egemen Para (Sovereign Currency) kavramı, egemen (güçlü) ülke kavramına dayanmaktadır. Güçlü ülke, kendi sınırları içerisinde belirlediği para birimin tüm parasal işlemlerde kullanılmasını sağlayabilen ülkedir. Modern Para Teorisi (MMT), bir ülkenin vatandaşlarından vergi ödemelerinde bu para biriminin kullanılmasını zorunlu kılması ve vatandaşların da buna uymasıyla birlikte egemen paranın ortaya çıktığını belirtmektedir. Daha basitçe, güçlü (egemen) ülkede, vatandaşlar kendi parası haricindeki  paralara ilgi göstermez.  Tüm işlemler (yatırımlar, tasarruflar…vs) yerel parayla sürdürülür.

Şimdi, MMT’in sık vurgu yaptığı egemen paraya sahip ülkelerin borçlarına bakalım.

https://www.usdebtclock.org

Amerika’nın kamu borcu 28 trilyon dolar civarında, bu da milli gelirinin %130’una tekabül ediyor.

Kaynak:https://commodity.com/data/japan/debt-clock/

Görüldüğü üzre, Japonya’nın milli gelirinin %200 düzeyinde kamu borcu var.  Egemen ülkelerin daha büyük bütçe açıkları ve borçları olmasına rağmen, ne devlet borçlanma tahvillerindeki faiz yükselmiş ne de kredi derecelendirme kurumları tarafından verilen dereceleri indirilmiştir.

Tamam, kafalar karıştı mı ? Kafalar karıştıysa, Modern Para Teorisinin (MMT) bu konudaki görüşlerini özetlemeye başlayalım.

Yeni başlayanlar için:  https://modernmoneybasics.com

Değerli okuyucunun burada dikkat etmesi gereken nokta, serbest kur rejiminde egemen para kullanılmasıyla bu bölümde yazanların geçerli olacağıdır.

MMT, önce vergilerin toplanıp sonrasında kamu harcamaların yapıldığı düşüncesini kabul etmemektedir. Aksine, önce kamu harcaması yapılmalı ve sonrasında vergiler toplanmalıdır. MMT’in önermesinin anlaşılması için, devletin kendini finans biçiminin hanehalkından (firma) farklı olduğunun kavranması gerekmektedir. Hanehalkı (firma) harcamalarının, hanehalkı (firma) gelirlerini aşması durumda iflas riski varken, devlet için bu durum geçerli değildir. MMT, bu minvalde vergileri bir gelir kalemi olarak görmemektir. (Yazım hatası yok !)

Devletin harcama yapması için önce vergi toplamak zorunda kalmasını mantıksız bulup, devletin vergi toplamak için önce harcama yapmasını savunmaktadırlar. Bu açıdan düşünüldüğünde, hanehalkının(firmanın) vergi ödemesini gerçekleştirebilmesi için devletin önce harcama yapması gerekmektedir

Kamunun neden borçlandığını ise yine farklı bir bakış açısıyla anlatılmaktadır. Şöyle ki; devlet hali hazırda harcama gücüne sahipken, harcama yapmak için kendi parasını tekrar borçlanmaz. Borçlanma işleminin (MMT bu işlemi tahvil satımı olarak görür) nedeni, kamu harcamaları nedeniyle merkez bankasında oluşacak fazla rezervlerin miktarını azaltmaktır. Fazla rezervlerin, bankalar arasındaki faiz oranını aşağı çekebileceği ve bunun da merkez bankasının hedeflediği faiz oranını etkileyeceğini düşünmektedirler.

Sonuç olarak MMT; kamunun harcama yapmak için ne vergi ne de borçlanma açısından bir kısıtı olmadığını, bütçe açıklarının gerekli olduğunu, bütçe açıklarının ne faiz artışına ne de özel sektör yatırımlarının dışlanmasına neden olmayacağını savunmaktadır. Bununla birlikte, MMT sınırsız kamu harcamasının hem enflasyona hem de yerel paranın değerini kaybetmesine neden olacağını (rahatladınız değil mi?) da belirtmektedir.

MMT’in bu görüşleri, büyük ölçüde Lerner’in fonksiyonel finans düşüncesinde alınmıştır.

MMT, yukarıda anlatılanları daha da basitleştirmek için musluk örneği verir.

Kaynak : https://www.marketplace.org/2019/01/24/modern-monetary-theory-explained/

Grafik üzerinden başlayalım.

1- Hükümet musluğu açar. (Kamu harcamaları)

2-Hükümetin musluğu açması, ekonomiye para enjekte etmesidir.

3-Hükümet enjekte ettiği paranın miktarını, musluğun tıpası yoluyla kontrol eder ( Vergi politikası yoluyla)

4-Vergiler, bir bütün olarak, hükümetin ekonomiye enjekte ettiği paranın çekilmesidir.

Kaynak : https://www.marketplace.org/2019/01/24/modern-monetary-theory-explained/

Eğer ekonomiye enjekte edilen para sınırsız harcanırsa ve vergilerle kontrol edilmezse enflasyon ortaya çıkar. Sonuç olarak, MMT, egemen paraya sahip ülkelerin önce kamu harcaması yaptığını ve ekonomiye giden bu harcama akımının kontrolünün vergiler ve kamu borçlanması yoluyla yapıldığını iddia etmektedir.

Kaynaklar:

Kelton, Stephanie [Part 1] (2021), https://stephaniekelton.substack.com/p/what-every-american-needs-to-know

Kelton, Stephanie [Part 2] (2021), https://stephaniekelton.substack.com/p/what-every-american-needs-to-know

Yılmaz, E & Demirel, B (2019),“Modern Para Teorisi Nedir ?” ,“ Değişim ve Dönüşüm Perspektifinden İKTİSADİ BAKIŞ” içinde, Ekin Yayınevi

Wray, L. (2015). Modern money theory : a primer on macroeconomics for sovereign monetary. PALGRAVE MACMILLAN.

Mitchell, W., Wray, L., & Watts, M. (2016). Modern Monetary Theory and Practice. Centre of Full Employment and Equity (CofFEE).

Mitchell, W., Wray, L., & Watts, M. (2019). Macroeconomics. MacMillan Publishing