Erol Taşdelen:  Krizler sıradanlaştı mı? Yatırımcı artık şok olmuyor!

Günümüz finans dünyasında yatırımcılar adeta birer kriz savaşçısı haline geldi. Son 30 yılda yaşanan ekonomik, jeopolitik ve finansal sarsıntılar, yatırımcıların reflekslerini keskinleştirdi, risk algılarını yeniden şekillendirdi. Ancak bu “alışma” hali bir bağışıklık mı yoksa rehavet mi, tartışmaya açık.

 

Şoklara bağışıklık mı kazandık?

Yatırımcılar artık krizleri sadece endişe verici gelişmeler olarak değil, fırsat alanları olarak da görebiliyor. Bunun başlıca nedenleri:

 

Merkez bankalarının krize müdahale refleksleri güçlendi. “FED put” olarak adlandırılan politika sayesinde yatırımcılar diplerde alım yapma cesaretini artırdı.

 

Davranışsal finans bilgisi yayıldı; sürü psikolojisi daha bilinçli değerlendiriliyor.

 

Portföy çeşitliliği arttı: Hisse senetleri, altın, kripto, emtia gibi alternatif yatırım alanlarına yönelim yükseldi.

 

Ancak bu bağışıklık yanıltıcı olabilir. Tarih defalarca gösterdi ki her yeni kriz kendi doğasını taşır ve eski çözümler her zaman işe yaramaz.

 

Yakın tarihteki büyük piyasa şokları

Aşağıdaki tablo, son 35 yılda yatırımcıların karşı karşıya kaldığı önemli piyasa şoklarını özetliyor:

 

Yıl          Olay      Etkisi

1987     Kara Pazartesi   Dow Jones %22 düştü. Panik satışlar algoritmik işlemleri tetikledi.

1997     Asya Krizi           Tayland’dan başlayan kriz Asya borsalarını çökertti.

1998     Rusya Krizi – LTCM         Hedge fonların sistemik riski ortaya çıktı. FED müdahale etti.

2000     Dot-com Balonu             Teknoloji hisseleri %70’ten fazla düştü. Nasdaq çakıldı.

2008     Küresel Finansal Kriz      Lehman Brothers battı, dünya resesyona girdi.

2010–2012        Avrupa Borç Krizi            Yunanistan ve Güney Avrupa ekonomileri sarsıldı.

2016     Brexit   Sterlin tarihi düşüş yaşadı. Avrupa’da birlik tartışıldı.

2020     COVID-19          Piyasalar çöktü. Petrol negatife indi. Genişlemeci politikalar devreye girdi.

2022     Ukrayna-Rusya Savaşı    Enerji ve tarım fiyatları patladı, küresel enflasyon başladı.

2023     Bankacılık Krizi (SVB, Credit Suisse)         Bankacılık sistemine güven sorgulandı. Risk iştahı azaldı.

2024–2025        İran-İsrail Gerginliği       Orta Doğu kaynaklı jeopolitik risk yeniden fiyatlandı.

Yatırımcının yeni refleksleri

Günümüz yatırımcısı geçmişe kıyasla daha stratejik davranıyor:

 

“Buy the dip” (düşüşte al) mantığı benimsendi.

 

Hızlı portföy rotasyonu ve likiditeye yönelim arttı.

 

Algoritmik işlemler sayesinde tepkiler daha hızlı ancak daha volatil.

 

Tehlike: krizlere alışmak

Yatırımcılar krizlere alıştıkça, bazı tehlikeli eğilimler de doğuyor:

 

Rehavet: “Nasıl olsa merkez bankaları kurtarır” düşüncesi hâkim olabilir.

 

Aşırı risk alma: Kriz sonrası sert yükselişler beklentisiyle riskli varlıklara aşırı yönelim.

 

Gerçek risklerin göz ardı edilmesi: Jeopolitik ya da yapısal riskler yeterince fiyatlanmıyor olabilir.

 

Bağışıklık mı, körlük mü?

Yatırımcılar şoklara karşı daha hazırlıklı olabilir ancak bu hazırlık, rehavete dönüşmemeli. Finansal sistem her zaman yeni riskler üretmeye devam eder. Bugün yaşanabilecek bir jeopolitik kriz, iklim krizi, siber saldırı veya küresel borç sorunu, piyasaları yeniden sarsabilir.

 

Bu nedenle yatırımcı için en önemli kural hâlâ geçerli:

 

“Geçmişteki krizleri hatırla, ama bir sonrakinin farklı olacağını unutma.”

 

Erol TAŞDELEN-Ekonomist     www.bankavitrini.com