Arda Tunca Yazdı…’ABD İşgücü Piyasasında Beyaz Yaka Resesyonu’

Amerika Birleşik Devletleri, “beyaz yaka resesyonu” olarak adlandırılan bir durgunluk türüne giriyor. Geleneksel resesyonların aksine süreç, ofislerde, teknoloji merkezlerinde ve idari işlerde yaşanıyor.

Geçtiğimiz hafta boyunca, Amazon, Paramount, United Parcel Service (UPS) ve Target toplam 31.800 kişilik işten çıkarma duyurusunda bulundu. Duyuruların tamamı beyaz yaka pozisyonlarında yoğunlaşıyor.

Bazı şirketler personel azaltımında yapay zekâ entegrasyonunu temel etken olarak gösteriyor. Diğer bazı şirketler ise, Trump’ın gümrük tarifeleri nedeniyle artan işletme maliyetlerine ve hanehalkının harcamalarını kısmasıyla düşen perakende satışlara işaret ediyor.

Challenger, Gray & Christmas verilerine göre, ABD’de şirketler Ocak-Eylül 2025’e döneminde yaklaşık bir milyon kişilik işten çıkarma duyurusu yaptı. Bu, 2020’de pandeminin tetiklediği çöküşten bu yana en yüksek toplam. Açıklanan işe alım planları ise, 2009’dan bu yana en düşük seviyesine geriledi. ABD işgücü piyasası yalnızca iş kaybetmiyor, yeni istihdam yaratma kapasitesini de yitiriyor.

Otomasyon ve Yapay Zekâ

Kurumsal operasyonlara entegre edilen yapay zekâ sistemleri, ofis işlerinin ekonomisini değiştiriyor. Lojistikten pazarlama analitiğine kadar şirketler, veri işleme, finans ve idari görevlerdeki rolleri değiştirmek veya birleştirmek için otomasyonu kullanıyor.

Yapay zekâ, verimlilik artışının ötesine geçerek doğrudan istihdam azaltımına yönelmiş durumda. Büyük firmalar artık işten çıkarmaları yapay zekâ uygulamalarına bağlıyor. Gelişmeler, hızlı ve kurumsal hiyerarşinin katmanlarında gerçekleşiyor.

Ticaret ve Tarifeler

Trump yönetiminin tarife rejimi, girdi maliyetlerini artırarak kâr marjlarını sıkıştırdı. Bazı ABD şirketleri, tedarik zinciri maliyetlerinde çift haneli artışlar gerçekleştiğini belirtiyor. Durum, özellikle gelir üretmeyen departmanlara yönelik bütçe düzenlemelerini zorunlu kılmış gözüküyor.

ABD, yeni ihracat kontrollerini geçici olarak durdurmuş olsa da, ABD–Çin ticaret gerilimi çevresindeki belirsizlik yatırım ve istihdam kararları üzerinde baskı oluşturmaya devam ediyor.

Talep Yavaşlaması ve Maliyet Baskıları

Tüketiciler, enflasyon ve yüksek faiz oranlarıyla karşı karşıya kaldıkları için harcamalarını kısıyor. Durum bazı şirketler için düşen iş hacimleri ve maliyet kontrolüne odaklanma anlamına geliyor.

Sonuç, bilanço disiplininin büyümeden daha öncelikli hâle geldiği bir ortam olarak karşımıza çıkıyor. Bu şartlar altında, ofis işlerinin daralan havuzunda rekabet yoğunlaşıyor.

Fed’in Görüşü

Fed Başkanı Powell, merkez bankasının işten çıkarma duyurularını çok yakından izlediğini belirtti. Ayrıca, Trump’ın göç kısıtlamalarının ve yapay zekânın yükselişinin “istihdam yaratma üzerinde etkileri olabileceğini” vurguladı. Fed, yapısal işgücü bozulmalarını fark ettiğini ifade ediyor.

Powell’ın açıklaması, artan likidite stresi ve soğuyan işgücü talebi verileri arasında Fed’in niceliksel sıkılaştırma programını sonlandırma kararının ardından geldi. Gelişmeler bir arada değerlendirildiğinde, Fed’in genel ekonomik istikrarı korumaya çalışırken daha yumuşak bir işgücü piyasasına hazırlandığı izlenimi ediniliyor. Ancak, istihdam piyasası konusunda dünyanın hiçbir merkez bankası yalnız kalamaz, kalmamalı. Zira, yapay zeka kaynaklı yapısal dönüşüm ivme kazanmakta. Diğer bir ifadeyle, para politikası ile istihdam arasındaki korelasyon zayıflıyor.

Manşetlerde işten çıkarmalar öne çıksa da, istihdamdaki yavaşlamayı esas olarak zayıf işe alımlar açıklıyor. Büyük çaplı işten çıkarmalar yerine azalan açık pozisyonlar Powell’ın açıklamalarıyla örtüşüyor.

Döngüsel Değil, Yapısal Bir Gelişme

Ortaya çıkan beyaz yaka resesyonu, ABD ekonomisi içinde bir yapısal kırılmayı ortaya çıkarıyor. Teknoloji kaynaklı verimlilik artışları yeni istihdam olanaklarıyla dengelenemiyor.

Gelişmeler, 1980’lerin başındaki ve 1990’ların sonundaki otomasyon dalgalarını hatırlatıyor. Ancak, yapay zekâ kaynaklı dönüşümün ölçeği ve yüksek ücretli, ofis temelli istihdamda yoğunlaşması yeni bir aşamayı temsil ediyor. Baskı, özellikle orta kademe yöneticilik, pazarlama, insan kaynakları, finans ve lojistik planlama gibi alanlarda gücünü ortaya koyuyor. Algoritmik sistemler giderek profesyonellerin analitik görevlerini üstleniyor.

Gelir Dağılımı ve İşgücü Kutuplaşması

İşten çıkarmalar, ABD işgücü piyasasındaki gelir kutuplaşmasını derinleştiriyor. Üst düzey teknoloji ve yapay zekâ geliştirme rolleri genişlemeye devam ederken, orta düzey pozisyonlar daralıyor. Düşük ücretli hizmet işleri ise daha az etkilenmekle birlikte kötü koşullarda varlıklarını devam ettirebiliyor.

ABD istihdam piyasasında, bir uçta sermaye ve kodlama uzmanlığından oluşan elit bir tabaka, diğer uçta ise düşük ücretli, güvencesiz istihdamdan oluşan geniş bir taban yer alıyor. Diğer bir ifadeyle, halter şekilli bir işgücü piyasası söz konusu.

Siyasal ve Politik Yansımalar

Kurumsal istihdamdaki daralma, ABD’nin politik ekonomi koşullarını da yeniden şekillendiriyor. Geleneksel olarak istikrar sağlayan ve yüksek tüketim kapasitesine sahip beyaz yakalı işgücü, şimdi teknolojik dönüşümün ve korumacı politikaların baskısını aynı anda hissediyor.

Durumun sürmesi, sanayi politikası reformu, yapay zekâ düzenlemeleri veya ücret sigortası ya da evrensel temel gelir denemeleri gibi yeni sosyal güvence mekanizmalarına yönelik talepleri yoğunlaştırabilir. Beklentilerim, öngöremediğim bir vade için bu yönde.

Çöküş Getirmeyen Soğuma

Mevcut yavaşlama, ne Büyük Resesyon’a (2007-09), ne de pandemi şokuna benziyor. Teknolojik dönüşüme ve ticaret gerilimlerine en fazla maruz kalan sektörlerde dar ama derin bir daralma gözleniyor. Genel istihdamın çökmesinden ziyade durağanlaşması durumu ortaya çıkıyor.

Finansal piyasalar güvercin tonlu bir Fed ve yavaşlayan büyüme sinyallerine tepki veriyor. Hazine tahvil getirileri düşüyor ve Fed’in yakın zamanda tahvil alımlarına yeniden başlaması, 2026’da daha gevşek parasal koşulların oluşacağı beklentisini güçlendiriyor. Parasal koşulların gevşemesinin istihdam piyasasına olumlu etkileri olabilir mi bu yapısal dönüşüm sürecinde?

ABD’de, çalışma hayatının sosyal ve ekonomik dokusu yeniden örülüyor. “Beyaz yaka resesyonu”, milli gelirin daralmasından ziyade kimin çalıştığı, nasıl çalıştığı ve hangi becerilerin değerli kaldığıyla ilgili bir konu.

ABD, işgücü piyasası tarihinde bir transformasyon anına girmiş durumda. Ekonomi, büyümeye devam etse de, büyümenin dokusu değişiyor.

Beyaz yaka resesyonu şimdilik bir çöküş değilse de, bir yeniden yapılanma olarak karşımıza çıkıyor. Bu yeniden yapılanma, önümüzdeki on yılda ekonomik uyumun, kurumsal yönetişimin ve sosyal politikanın çerçevesini kuşkusuz ki belirleyecektir.

Kaynakça

Acemoglu, D., & Restrepo, P. (2019). Automation and New Tasks: How Technology Displaces and Reinstates Labor. Journal of Economic Perspectives, 33(2), 3–30.

AP News. (2025, October 28). Layoffs are piling up, raising worker anxiety. Here are some companies that have cut jobs recently.

Autor, D. H. (2010). The Polarization of Job Opportunities in the U.S. Labor Market: Implications for Employment and Earnings. The Hamilton Project & Center for American Progress.

Autor, D. H., Levy, F., & Murnane, R. J. (2003). The Skill Content of Recent Technological Change: An Empirical Exploration. Quarterly Journal of Economics, 118(4), 1279–1333.

Bloomberg. (2023, June 1). Job Cuts From AI Are Just Beginning, the Latest Challenger Report Suggests.

CBS News. (2023, June 2). AI eliminated nearly 4,000 jobs in May, report says.

Financial Times. (2025, October 31). Corporate job losses mount amid tightening economy and AI growth.

Forbes. (2025, October 29). Amazon and Target job cuts reveal how AI is reshaping the retail workforce.

Goos, M., & Manning, A. (2007). Lousy and Lovely Jobs: The Rising Polarization of Work in Britain. Review of Economics and Statistics, 89(1), 118–133.

Goos, M., Manning, A., & Salomons, A. (2009). Job Polarization in Europe. American Economic Review Papers and Proceedings, 99(2), 58–63.

MarketScreener (Reuters Content). (2025, October 30). Fed’s Powell says officials are watching layoff news.

MarketWatch. (2025, October 30). Still no sign of surging layoffs despite Amazon, UPS job cuts.

Reuters. (2025, October 14). Fed’s Powell says the end of the balance sheet drawdown may be nearing.

Reuters. (2025, October 28). Market liquidity concerns cloud end of Fed’s balance sheet drawdown.

Reuters. (2025, October 29). Fed delivers expected quarter-point rate cut; Powell says December cut not assured.

Reuters. (2025, October 29). Fed lowers rates, but Powell suggests move may be the last of 2025.

Reuters. (2025, October 29). Global firms slash jobs amid weak sentiment, AI push.

The Verge. (2025, October 28). Amazon is cutting 14,000 corporate jobs.