Avrupa Konseyi: Türkiye’de cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi demokratik kurumları zayıflattı

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) Denetim Komitesi’nin yazdığı taslak raporda, Türkiye’de 2017 yılında kabul edilen cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin “demokratik kurumları ciddi bir şekilde zayıflattığı ve kuvvetler ayrılığı sistemini işlevsiz ve yetersiz hale getirdiği” uyarısı yapıldı.

İngiliz milletvekili John Howell ve Letonya milletvekili Boriss Cilevics tarafından beraber hazırlanan rapor ile söz konusu rapor bağlı tavsiye karar tasarısı 12 Ekim’de Strasbourg’da AKPM Genel Kurulu toplantıları sırasında tartışılacak ve oylanacak.

Sorunlu alanlar neler?

Raporda, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına saygı göstermemesi ve 2023 yılı seçimleri öncesi çıkartılan seçim yasası üzerinden  Türkiye’ye önemli eleştiriler var.

Muhalefetteki siyasi parti üyelerine yönelik baskının devam ettiğini vurgulayan raporda, HDP’nin devam eden kapatma davasıyla ilgili endişeler de yer almakta.

Terörle mücadele yasasının geniş bir şekilde yorumlanması yanında ifade ve basın özgürlüğü önündeki engeller de eleştiri konuları arasında.

Seçim barajının yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürülmesi konusunda destek veren rapor Venedik Komisyonu raporuna da atıfta bulunarak, seçim yasasındaki diğer bazı maddelerin endişe kaynağı olduğunu söylemekte.

Komisyon raporda Türk yetkililere özgür ve adil seçimlerin garanti altına alınması için tüm koşulları sağlama çağrısı yaparken yargının tam bağımsızlığı, etkin bir kontrol ve denge sistemini yeniden tesis edilmesi için acil reformlara ihtiyaç duyulduğunu ekliyor.

Sonuç bölümünde AKPM’den Türkiye için denetim süreci çerçevesinde bu ülkedeki demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarıyla ilgili gelişmeleri yakından izlemesi önerilmekte.

Denetim süreci nedir?

1990’lı yıllarda oluşturulan “denetim süreci “çoğunlukla Avrupa Konseyi’ne yeni üye olan ve insan hakları alanında sıkıntılar yaşayan ülkeler için uygulanmakta.

Amaç üye ülkelerde demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü gibi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) temel değerlerini tesis edilip uygulanması.

Türkiye söz konusu sürece 1996’da dahil edilmesinin ardından AB üyeliği kapılarını açan yapılan yapısal değişiklikler ve düzenlemeler sonrası 2004’te süreçten çıkarılmış ve “denetim sonrası izleme sürecine” dahil edilmişti. Türkiye, demokrasi ve insan hakları alanındaki ciddi sorunlar yüzünden 2017 yılında geri düşerek AKPM’nin “denetim sürecine” yeniden alınmıştı.