Döviz
Kerim Rota: Liralaştıramadıklarımızdan mısınız?
Adaletsiz ve yoksullaştıran akıldışı bir ekonomi deneyinin sürdürülebilirliğinin KKM gibi devletin verdiği sınırsız bir kefalete dayanması, her geçen gün ileride…
Adaletsiz ve yoksullaştıran akıldışı bir ekonomi deneyinin sürdürülebilirliğinin KKM gibi devletin verdiği sınırsız bir kefalete dayanması, her geçen gün ileride ödenecek faturanın artmasına neden oluyor. Riskleri seçim sonrasına ötelemek için KKM’nin süresi uzatılıyor ve dış finansman için her türlü politik taviz veriliyor.
“KKM uygulaması döviz kurunda birkaç aylık geçici bir istikrar sağlamış olsa da, enflasyonu patlatan, hazine borçlanmasını daha pahalı hale getiren, sosyal adaleti yok eden, belki de en önemlisi ahlaki erozyon yaratan bir uygulama olarak ileride finans literatüründe yerini alacak.”
Devlet Baba Kefil Olunca
KKM kararı bence devletin AK Parti’nin sıra dışı ekonomi politikalarına kefil edilmesiydi.
Parasal bir konuda işin içine devlet kefaleti girdi mi akan sular durur. Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) projeleri bunun iyi bir örneğidir. Devlet baba projeye kefil olunca bankada hesap bile açacak itibarı olmayan bazı müteahhit ve işletmeciler bir anda sorgusuz sualsiz muteber müşteri haline gelirler. Yurtiçi ve yurtdışı bankalar fizibiliteye çok da bakmadan devasa projeleri finanse etmek için kuyruğa girerler.
Bu konularda gelen eleştirilere cevap vermeyi de bizi bu yükümlülüklere kefil eden, imzayı atan siyasiler ve bürokratlar üstlenirler. Eleştirilerin dozu arttıkça da o projelerin ne kadar faydalı ve aslında kârlı olduğunun pazarlamasını daha üst perdeden yaparlar.
Paranı Dövize Endeksle ve Liralaş
Bunu yaparken inandırıcı olsun olmasın herkesin ilgisini çekecek, tartışma yaratacak bazı terimler çok işe yarar. Mesela KÖİ projeleri için “Milletin cebinden tek kuruş çıkmıyor” söylemi tartışılır durur. Kimsenin anlam veremediği sözde ekonomi modeli için dile getirilen “Epistemolojik kopuş” gibi bir söylem bir anda gündem haline geliverir.
KKM ile devletin AK Parti’nin tercihine kefil edilmesini savunanların ortaya attığı terim ise “Liralaşma” oldu. Bu terimle ilk kez KKM kararı sonrasındaki TCMB enflasyon raporunda tanıştık. Sonrasında iktidardaki siyasiler de bunu sıkça kullanmaya başladılar.
“Dövizi satın almayıp paranızı dövize endekslerseniz aradaki kur farkını devlet size ödeyecek” taahhüdünün nasıl olup da “Liralaşma” sağlayacağını kimse anlamasa da bu sözcüğün pazarlama etkisi yüksek oldu.
Hatta TCMB Başkanı Kavcıoğlu, 12 Eylül’de kurumunun blogunda bu konuda bir yazı yayınladı. Yazısından bir paragrafı aşağıda paylaşıyorum.
“Liralaşma ile birlikte, hanehalkı, firma ve bankacılık kesimlerinin varlık ve yükümlülüklerinde Türk lirası cinsi kalemlerin ağırlığının artırılması, böylece finansal sistemin bütüncül olarak Türk lirası ağırlıklı hale gelmesi mümkün olacaktır. Liralaşma ayrıca sözleşme, fiyatlama ve ödeme işlemlerinde Türk lirasının temel alınmasını da kapsamaktadır.”
KKM sonrası dönemde yazıda bahsedilen hanehalkı, firma ve bankacılık kesimlerinin varlık, yükümlülük ve fiyatlama davranışlarında sizce bir Liralaşma eğilimi ortaya çıkmış mıdır?
Firmalar
Geçen yıl bu zamanlar iç piyasada 6-9 ay arasında olan vadeler bugün artık 1 ay bile değil. Ticaret yapanlar 1 ay sonra eline geçecek Türk lirası ile ne kadar mal veya hizmet alabileceğini kestiremez hale geldi. Durum bu iken sözleşme ve fiyatlamalarda Türk lirasını temel alıp almadığının takdirini okuyuculara bırakıyorum.
Hanehalkı
Tasarruf tercihlerine bakınca da tablo bizlere “Liralaşma” pazarlamaya çalışanların yansıttığından oldukça farklı görünüyor.
Aşağıda “Liralaşma” tablosunu görebilirsiniz. Tabloya göre Türk lirası mevduatların toplam mevduatlar içindeki payı 20 yılın en düşük düzeyine gerilemiş durumda.
Yapılan hesaplamalara göre bu yıl sadece 9 aylık dönemde mevduat tercihlerinde döviz ve dövize endeksli varlıkların tutarı 65,6 milyar dolar artmış.
Haluk Bürümcekçi’nin hesaplamasına göre de, KKM yoluyla dövize endekslenen mevduat tutarı 76,9 milyar dolar seviyesine ulaşmış. Yılbaşından itibaren döviz mevduatlarındaki reel azalış ise sadece 12,3 milyar dolar (sabit parite ve ons hesabı ile).
Yani kamunun üzerine 77 milyar dolarlık mevduatın kur riski yüklenirken, bankalardaki yabancı para hesaplarından sadece 12,3 milyar dolar döviz eksilmiş.
Buna ilave olarak bir de çok göz önünde olmayan Eurobond yatırımları kısmı var. Yine TCMB verilerine göre KKM sonrası hanehalkının ve yatırım fonlarının Eurobond varlıkları 4,5 milyar dolar artmış.
Hayaller Liralaşma, Gerçekler Dolarizasyon
KKM dışarıda tutulunca TL mevduatlar son bir yılda sadece yüzde 28 artmış. Oysa aynı dönemde oluşan TÜİK enflasyonu yüzde 83. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi reel olarak TL mevduatlar en düşük seviyesine gelmiş.
Dolayısıyla finansal sistemde bırakın herhangi bir “Liralaşma” olmasını “Dolarizasyon” almış başını gitmiş.
Sonuç olarak TCMB Başkanı blog yazısında tasarruf tercihlerinde Liralaşma hayallerinden bahsetse de, gerçekler, 77 milyar dolar eşdeğeri yabancı para mevduatının kur farkına devletin kefaleti olmuş.
Bul Krediyi Kap Parayı
İşin yükümlülük tarafına gelince tablo tamamen değişmiş durumda.
Yukarıda göreceğiniz gibi “varlık Liralaşması” ortada yokken, “yükümlülük Liralaşması” hızla hayata geçmiş.
Türk lirasındaki oynaklık nedeniyle döviz kredileri azalırken, dünyanın en derin negatif faizi tam anlamıyla bir “Türk lirası krediye hücum” yaşanmasına sebep olmuş.
Enflasyon ile kredi faizi arasındaki bu olağanüstü fark, şirketlere neredeyse alabilecekleri kredi miktarı kadar kâr etme fırsatı sunuyor. Üretici enflasyonunun yüzde 150 olduğu ortamda yüzde 20 seviyesinde Türk lirası krediye ulaşabilen şirketlerin ne rekabeti ne de araştırma geliştirme çalışmalarını dert etmesine gerek kalıyor. Dolayısıyla şirketler için krediye ulaşabilmek aynı 1970’lerde olduğu gibi yaşamsal önemi olan bir iş haline dönüştü.
Bu krediye hücumun Türk lirasının değer kaybını ve enflasyonu beslediğini TCMB’de gayet iyi biliyor. Tam da bu nedenle TCMB Başkanı bir yanda blog yazısında Liralaşmaya övgü düzerken diğer yanda kredilerin kapsamını ve faizini sınırlayan düzenlemelere imza atıyor.
Yükümlülük Liralaşması Bekleme Odasında
“Liralaşma” söylemi ile çıkılan yolun daha bir yılı dolmadan “varlık Liralaşması” çoktan hayal oldu. Hızla hayata geçen “yükümlülük Liralaşması” ise hızlı başlangıcın ardından şimdilik yaratıcıları tarafından bir kenarda bekletiliyor.
Seçimlere çok az kaldığı için yükümlülük Liralaşmasının geleceği oldukça parlak. Gelecek yıl başından itibaren tek haneye düşürülecek olan TCMB faizine yakın seviyeden bolca kredi dağıtılacak. Krediyle ve parasal genişlemeyle yaratılan büyüme döngüsü yeniden hayata geçecek.
Tabii ki bunun ardından enflasyon yeniden ivme kazanacak. Ancak baz etkisi ile ortaya çıkacak olan düşüş Mayıs ayına kadar devam edeceğinden, ufukları seçime kadar olan siyasiler ve bürokratlar için bunun bir önemi olmayacak.
Organik Liralaşmanın Faturası Büyüyor
Adaletsiz ve yoksullaştıran akıldışı bir ekonomi deneyinin sürdürülebilirliğinin KKM gibi devletin verdiği sınırsız bir kefalete dayanması, her geçen gün ileride ödenecek faturanın artmasına neden oluyor. Riskleri seçim sonrasına ötelemek için KKM’nin süresi uzatılıyor ve dış finansman için her türlü politik taviz veriliyor. Devlet kefaleti ortadan kaldırılıp gerçek ve organik bir “Liralaşmaya” dönüş yapılması gerektiğinde toplumun her kesiminin ödeyeceği fatura artıyor.
BAKMADAN GEÇME
-
Dünya Ekonomisi
/ 19 Mayıs 2024Arjantin Başkanı Milei eleştirmenleri susturdu
Aylık enflasyon Nisan ayı itibarıyla %8,8'e düşerek altı aydan uzun bir sürenin sonunda ilk kez tek haneye oranına ulaştı. Reuters'in haberine göre Arjantin, Ocak ayında 589 milyon dolarlık bütçe fazlası kaydetti ve fazlalığın Nisan ayında 299 milyon dolara düşmesine rağmen 2024'ün ilk dört ayının her birinde fazla vermeye devam etti.
Döviz
/ 19 Mayıs 2024Ömer Rıfat Gencal: Baskılanan kur yoluyla yabancıya servet transferi
Buna olsa olsa “Guaranteed Cary Trade” denir.. Olağan sonucu maalesef farklı bir “Servet Transferi “ dir.
Şevin Ekinci
/ 18 Mayıs 2024Şevin Ekinci Yazdı: Cari İşlemler Dengesi Gerçekten İyileşiyor mu?
Bu hafta Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından Mart ayı için ödemeler dengesi (dolayısıyla cari işlemler dengesi) rakamları açıklandı. Çok…
Politika
/ 18 Mayıs 2024Portekiz siyasetçi Ventura’nın Türklere karşı ‘ırkçı söylemleri’ parlementoyu ayağa kaldırdı
Dün Portekiz parlamentosunda aşırı sağcı siyasetçi Andre Ventura’nın sözleri ülkeyi ayağa kaldırdı. Chega partisinin lideri Andre Ventura, Portekiz’in bu hafta hükümet…
Gündem
/ 18 Mayıs 2024Zam bekleyen emeklilere ‘müjde’: Yurtlarda bir ay ücretsiz kalma..
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, emeklilerin hayatlarını kolaylaştırmak adına aldıkları kararları duyurdu Hayat pahalılığı karşısında zorlanan emeklilerin…
Politika
/ 18 Mayıs 2024Bahçeli’den normalleşmeye veto
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in görüşmesini veto etti. İkilin görüşmesinin…
Gündem
/ 18 Mayıs 2024Vizelerde red oranı 2 kat arttı!
YAZ dönemi yaklaşırken yurtdışı seyahate gitmeyi düşünen vatandaşların planları vize engeline takılıyor. Schengen ülkeleri, sınırlı kontenjanların dolması gerekçesiyle vize randevularını…
Piyasa
/ 18 Mayıs 2024ABD’de petrol ve doğal gaz sondaj kule sayısı arttı
ABD’de enerji şirketlerinin faaliyette bulunan petrol ve doğal gaz sondaj kule sayısı üst üste üçüncü hafta düşüşün ardından, sınırlı da…
Genel
/ 18 Mayıs 2024Bakan Bolat: İsrail, ticaret durdurulunca ciddi sıkıntılar çekti
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, İsrail ile ticaretin durdurulması ile ilgili olarak, ‘‘Bu konu siyasi istismar konusu yapıldı. 2 Mayıs tarihinde…
Piyasa
/ 18 Mayıs 2024Altın ithalatında aylık bazda düşüş gerçekleşti
Borsa İstanbul Kıymetli Madenler Piyasası üzerinden altın ithalatı Nisan ayında bir önceki aya göre gerilerken, geçen yılın aynı ayının üzerinde…
Şirketler
/ 18 Mayıs 2024Polat Enerji, yenilenebilir enerji yatırımlarına ağırlık veriyor
Toplam 5 rüzgar ve 1 güneş enerjisi santraliyle temiz enerji üreten Polat Enerji, 20 yılı aşkın süredir faaliyet gösterdiği rüzgar…
Ekonomi
/ 18 Mayıs 2024Finansal Kurumlar Birliği (FKB) ‘Ekonomik Görünüm Endeksi’ Mayıs Ayı Değerlendirmesi…
Finansal Kurumlar Birliği’nin (FKB) İstanbul Üniversitesi iş birliğinde geliştirdiği “FKB Ekonomik Görünüm Endeksi”nin (FKB-EGE) Mayıs bülteni yayımlandı...
Borsa
/ 18 Mayıs 2024Kerevitaş 3.8 milyar TL brüt kâr ve 2.16 milyar TL FAVÖK elde etti!
Türkiye’de dondurulmuş gıda ve yağ pazarı şirketi Kerevitaş; Ar-Ge, inovasyon ve sürdürülebilirlik odaklı büyüme performansını 2023 yılında da sürdürdü...
Benzer Haberler