Sosyal Medya

Ekonomi

Kaya Özyürek: Enflasyon Korumalı Ürün

Bu makalemde, Hazine ve Maliye Bakanı sayın Nureddin Nebati’nin bahsini geçtiği enflasyon korumalı finansal enstrümanın hayata geçirilmesi takdirinde bu enstrümanın…

Kaya Özyürek:  Enflasyon Korumalı Ürün

Bu makalemde, Hazine ve Maliye Bakanı sayın Nureddin Nebati’nin bahsini geçtiği enflasyon korumalı finansal enstrümanın hayata geçirilmesi takdirinde bu enstrümanın tahvil/bono olarak uygulamaya konulmasıyla bir mevduat ürünü olarak ortaya çıkması arasındaki potansiyel farklılıklara ilişkin kendi fikirlerimi okuyabilirsiniz.

 

İlk olarak bono ile tahvil arasındaki farktan bahsetmek isterim. Bono, vadesi bir yıldan kısa olan borçlanma senedi olarak adlandırılır; tahvil ise vadesi bir yıldan uzun olan borçlanma senetlerine verilen genel bir addır.

 

(Amerika’da bono, “bill” olarak geçmektedir. Vadesi 1-10 sene arası olan tahvillere “note” adı verilirken 10 yıldan uzun vadeli tahvillere “bond” denmektedir.)

 

Bilindiği üzere hazinenin merkez bankası nezdinde bir vadesiz mevduat hesabı vardır. Hazine tahvil ihraç ettiğinde ve hazineye vergi ödemesi yapıldığında bankaların merkez bankasındaki hesapları azalırken hazinenin merkez bankasındaki hesabı artar. Bu durum sistemin fonlama ihtiyacını arttırıcı niteliktedir: sistemin fonlama ihtiyacı, bankacılık sisteminin merkez bankasına toplam ne kadarlık bir tutarda “net borçlanıcı” konumunda olduğunu gösteren bir figürdür (merkez bankasının bankacılık sistemine fonlaması gereken minimum fonlama tutarı olarak da bakılabilir). Anlaşılacağı üzere sistemin fonlama ihtiyacının arttığı durumlarda bankalar, çoğunluğunu DİBS (Devlet İç Borçlanma Senedi) portföylerinin oluşturduğu serbest teminat bakiyeleri kadarınca merkez bankasından rezerv para borçlanmak durumundadırlar.

 

Hazinenin enflasyon korumalı bir ürünü hayat geçirdiğini ve bu uygulamayı hane halkına doğrudan kupon ve getiri oranı önceden belirlenmiş olan tahvil veya bono satarak yürüttüğünü şimdilik varsayalım. Bu ürüne hane halkı tarafınca önemli ölçüde ilgi duyulması takdirinde hazinenin merkez bankası nezdindeki mevduat hesabının artması kadarınca bankaların da merkez bankasından borçlanacakları tutarda da (diğer koşullar sabit tutulursa) bir artış gözlemlenmiş olurdu. Bu durumda, bankaların mevduat çıkışlarının önemli bir bölümünü hazinenin borçlanma ihtiyacının son dönemlerde artmasıyla beraber artış göstermiş olan serbest teminat bakiyeleri tutarınca karşılayacakları beklense dahi banka müşterilerine daha cazip mevduat faiz oranları da sunmaları muhtemeldir. Böylesi bir durumda bankaların müşteri mevduatlarına yüksek oranlar sunmasıyla birlikte ortalama pasif maliyetinin artması, kredi maliyetlerine de yukarı yönlü yansıyabilir. Aynı varsayımlar altında krediler tarafında etkili olabilecek bir diğer unsur da sistemin fonlama ihtiyacı ile ilişkilidir. Sistemin fonlama ihtiyacının arttığı zamanlarda merkez bankasının fonlama tutarının da artması bankaların ortalama pasif vadelerinde bir azalmaya neden olabilmektedir: bunun nedeni merkez bankası fonlama vadesinin banka mevduatlarının ortalama vadesinden kısa olmasından kaynaklanmaktadır. Her ne kadar bankacılık sistemi tarafından verilen krediler bir pasif kalemi olan müşteri mevduatından veya başka pasif kalemlerinden verilmese dahi, bankaların ortalama pasif vadesi kredi verme “iştahını” etkileyebilmektedir.

 

Hazinenin enflasyon korumalı bir ürünü “Kur Korumalı Mevduat” benzeri bir mevduat ürünü olarak hayata geçirdiğini ve hane halkı tarafından bu ürüne önemli ölçüde bir ilgi duyulduğunu varsayarsak krediler tarafında olumlu gelişmeler gözlemlenebilir. Bu olasılığın öncelikli nedenlerinden biri yukarıda bahsi geçen bankacılık sisteminin ortalama pasif vadesi ile ilişkilidir. Bilindiği üzere ülkemizde ortalama mevduat vadesi göreli olarak düşüktür. Söz konusu olan enflasyon korumalı mevduat enstrümanının minimum vadesi ve hane halkının ilgi göstereceği vadeler de göz önünde bulundurulursa, böylesi bir mevduatın uygulamaya konması takdirinde bankacılık sisteminin ortalama pasif vadesi uzayabilir. Aynı zamanda toplam serbest teminat bakiyelerinde bir azalma olmaması takdirinde sistem genelinde kredi verme süreci desteklenebilir.

 

Yukarıda çeşitli varsayımlara dayalı olarak ihtimal dahilinde olan enflasyon korumalı bir finansal ürünün uygulamaya geçirilebilecek biçimleri hakkındaki kendi fikirlerimi dile getirdim. Yazdıklarım sadece birer tahmin niteliğindedir.

 

Kaya Özyürek

 

Twitter: @financeplumber

 

 

BAKMADAN GEÇME

  • ATM’lerden milyonlarca dolar çektiler: Bankanın sistem arızası bakın neler sebep oldu?

    Etiyopya'nın en büyük ticari bankası olan Etiyopya Ticaret Bankası (CBE), bir "sistem arızası" sonrasında müşterilerinin hesaplarında bulunandan daha fazla nakit çekmelerine izin verdiği için büyük bir sıkıntıyla karşı karşıya.

  • Piyasa denetimlerinde 96,8 milyon lira ceza kesildi

    Ticaret Bakanlığı, piyasa denetimleri çerçevesinde 2023 yılında 124,188 firmanın 4,021,080 ürününü denetledi ve bu süreçte 43,864 aykırı ürüne 96,851,871 TL idari para cezası uyguladı. Bakanlık, iç piyasada adil ve rekabetçi bir ortam sağlamak ve tüketicilerin memnuniyetini korumak amacıyla kararlılıkla çalışmalarını sürdürüyor.

  • Altın fiyatları Fed toplantısı öncesinde baskı altında dolar ise güçlü durumda

    Altın fiyatları, Asya saatlerinde hafif bir düşüş yaşadı ancak Fed toplantısı öncesinde yatırımcıların değerli metallerden uzak durmasıyla temel destek seviyelerinin üzerinde kalmayı başardı. Külçe altın fiyatları 2.150 dolar destek seviyesini geri alarak bu hafta kaybettiği zemini bir miktar toparladı. Ancak altın, Mart ayının başlarında ulaştığı rekor seviyelerin oldukça altında kaldı.

  • BIST’te 4 dört hisseye tedbir getirildi

    Borsa İstanbul’da VBTS Kapsamına alınan hisseler şöyle oldu: BRKVY payları 19/03/2024 tarihli işlemlerden (seans başından) 18/04/2024 tarihli işlemlere (seans sonuna) kadar emir paketi tedbiri ile işlem görecektir. ALCAR, IMASM ve JANTS payları 19/03/2024 tarihli işlemlerden (seans başından) 18/04/2024 tarihli işlemlere (seans sonuna) kadar kredili işlemlere konu edilemeyecektir.

  • Japonya’da yıllar sonra faiz oranları artırıldı

    Japonya Merkez Bankası (BOJ), 2016'da başlattığı negatif faiz politikasını sonlandırarak 17 yıl sonra faiz oranlarını artırdı. BOJ'un politika faizini eksi yüzde 0,1'den yüzde 0 ila yüzde 0,1 aralığına yükseltmesiyle Japonya, dünyanın son negatif faiz rejimine son vermiş oldu.

  • Avustralya Merkez Bankası ılımlı şahin duruşunu terk etti

    Avustralya Merkez Bankası (RBA), faiz oranlarını 12 yılın en yüksek seviyesinde sabit tuttuktan sonra ılımlı bir şahin duruş sergilemekten vazgeçti. Salı günü gerçekleştirilen toplantıda RBA, nakit faiz oranını yüzde 4,35 seviyesinde sabit bıraktı. Bu, üst üste üçüncü toplantıda faiz oranlarının değiştirilmemesi anlamına geliyor.

  • CHP’li Bulut: Emeklilerden adeta intikam alıyorlar

    Yapılan düzenlemeler ve seyyanen zam ile kamuda çalışan-emekli arasındaki maaş makası iyice açıldı. Kamu çalışanları gelir kaybetmemek için 65 yaşına kadar çalışmak zorunda kalıyor.

  • Borsada Trabzonspor ve Fenerbahçe hareketliliği: Spor endeksi merak ediliyor

    Geçtiğimiz Pazar günü Trabzonspor-Fenerbahçe karşılaşmasının ardından çıkan olayların ardından 18 Mart Pazartesi gününün ilk yarısında spor endeksindeki kayıp yüzde 4'e dayanırken Galatasaray ve Fenerbahçe devre kesti.

  • ANALİZ: Ukrayna saldırılarının Rus petrollerine etkisi

    Ukrayna'nın Rusya'ya yönelik insansız hava aracı saldırılarının, Rusya'nın petrol işleme kapasitesini etkilediği haberleri, petrol piyasalarında dikkate değer bir hareketliliğe neden oldu.

  • Küresel piyasalarda güne bakış

    19 Mart 2024 günü Küresel finansal piyasalarında takip edilecek önemli gelişmeler arasında şunlar bulunuyor:

  • ABD hükümetinin finansı için anlaştıkları ileri sürüldü

    ABD Kongre liderleri ve Beyaz Saray yetkililerinin, federal hükümetin 30 Eylül'e kadar finanse edilmesi için anlaştığı iddia ediliyor.

  • Rus tahılına AB gümrük vergisi uygulayacak

    Avrupa Birliği (AB), çiftçileri ve bazı üye ülkeleri tatmin etmek amacıyla Rusya ve Belarus'tan tahıl ithalatına gümrük vergisi uygulamaya hazırlanıyor. Bu, Moskova'nın Ukrayna'yı geniş çaplı işgal etmesinin ardından gıda ürünlerine yönelik ilk kısıtlama olacak.

  • Cevdet Yılmaz enflasyona dair açıklamalar yaptı: Mayıs ayına kadar yıllık gerileme beklemiyoruz

    Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Ankara Sanayi Odası’nın 60’ıncı yıl dönümü töreninde yaptığı konuşmada, önemli açıklamalarda bulundu. Törende, 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi'nin anısına saygı duruşuyla başlayan programda konuşan Yılmaz, başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm şehitlere rahmet diledi ve Ramazan ayının barış getirmesini temenni etti. Yılmaz, Orta Doğu'da yaşanan vahşet karşısında barış ve siyasi bir sürecin başlamasını umduklarını ifade etti.

Benzer Haberler