Yağız Kutay Işık yazdı: “Ödemeler Dengesi Krizi mi Geliyor?”

Cari açık; yabancı ülkelerle yaptığın ticarette kazandığından daha fazla harcadığını gösterir. Finanse edilmelidir. Bu durum Amerika gibi ülkeler için problem değil.  Zira sistem dolar üzerinden olduğu için aşağı matbaaya inip bu parayı basabilir. Bizim için durumu şöyle özetleyebiliriz: Borç yiğidin kamçısıdır.

İhracat ve ithalat arasındaki 3 ana hesabın toplamına (Dış Ticaret Dengesi + Cari İşlemler Dengesi + Sermaye ve Finans Hesapları = Net Likidite) ödemeler dengesi denir. Şayet o yıl cari açık verildiyse bunların nasıl karşılandığının kaydı olmalıdır. Doğrudan yatırım, sıcak para iki kayıt örneğidir. Borcu ödeyemeyecek noktaya gelirseniz krize girersiniz. En son 2014-15 dönemimde fazla cari açık veren ülkemiz ödemeler dengesi krizini teğet geçti.

Nasıl?

• Dünya’daki para bolluğu.
• Ülkemizdeki yatırım ortamının güvenli oluşu.
• Görece doğru ekonomi politikaları.

Ödemeler krizinin kapıda olduğu 2014 Aralık’ta aylık cari işlem -6,7 milyar dolarken “gayet iyi” olarak anılan Ağustos 2022’de -11 milyar dolar oldu.

“Nasıl ödeniyor bu borçlar?”

Bu yılın verilerine göre kaynağı belirsiz 28,3 milyar dolar ile cari açık finanse edildi.

“O ne demek?“

Net hata noksan kavramını incelemeliyiz buna cevap vermek için.

Net hata noksan;

Merkez Bankası’nın kaydında olmayan para. Yani onlar da bilmiyor. Mesela devlet iç borçlanma kağıtlarıyla, doğrudan hisse senetleri vasıtasıyla veya doğrudan yatırımla gelmedi.

Peşinen söyleyeyim bu para insanların ülkeyi kurtardıkları çay masalarında veya rakı sofralarında konuşulan konular gibi değil. “AKP’liler paralarını buraya getirdi”, “Araplar/Ruslar para verdi” gibi söylemlerin desteksiz atmaktan farkı yoktur. Merkez bilmiyor dedim ama giren para hacmi çok yüksek olduğu için bu oran normaldir. Ancak son dönemdeki net hata noksan artışı beni korkutmaya yetiyor.

Ancak Financial Times bu hususu bakanımıza sorunca “böyük oyun var yeğen” minvalinde bir açıklama yaptı. ( “Ruslar SWIFT sisteminden çıkarıldığı için gelen bazı paralar Rus Turistlerin nakit harcamalarından gelmiştir” dedi.)

Aşağıdaki ilk grafiği Ümit Özlale’nin Twitter hesabından aldım. Net hata noksan 8 ay ile en uzun dönem rekorunu kırdı. Bu kadar uzun süre çok yüksek ne hata noksan olduğu dönem cumhuriyet tarihinde olmadı. İkinci görseli de Hakan Kara Hoca’dan aldım. Son iki yılda artan net hata noksanın geldiği yeri gerçekten merak ediyoruz.

Ekonomik iş bilmezliğin kurumlar ve yetkililer bazında olduğunu kabul etmek gerekir. Devlet kurumlarını ve yetkililerin bu denli tartışma konusu olması bile başlı başına skandal.

Lale devri bitti

ABD faiz arttırmasıyla birlikte salgın dönemi pompalanan paraları geri toplaması Temel fıkrasında bahsedilen “yerden topladıkların yeter” döneminin bitişini resmen ilan etti.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının verdiği notlar yatırım ve güven açısından önemli bir parametredir. Bir diğeri de CDS primidir. Hepsinde lig düştük. Nasıl düşmeyelim ki? Merkez faizi 10,5’a çektiği PPK kararında şu dizeleri yazmıştır.

“Kurul, takip eden toplantıda da benzer bir adım atıldıktan sonra faiz indirim döngüsünün sona erdirilmesini gündeme almıştır.”

Hangi ekonomik veriye dayanarak bu cümleyi kuruyor kurul inanması güç.

Açıklanan ekonomi programları da Koroplast çöp torbaları sponsorluğunda Mamak’a…

Mesela Orta Vadeli Plan 2021 enflasyon hedefi %16,2 olarak açıklandı. TÜİK yıl sonu enflasyon oranı %36,08 idi.

Bir diğer örnek de geçen eylülde açıklanan Yeni Ekonomi Modeli. En önemli gaye cari fazla vermekti. Bu sava o kadar inanmış bir ekonomi yönetimi vardı ki, bu şekilde yüksek enflasyon bile karşımızda duramaz deniyordu. Sonuç: %80 enflasyon…

Faizi önemsizleştirdik

Faiz indirimiyle ilgili çok konuşmaya gerek yok. Cumhurbaşkanı tek hane dedi %9’u işaret ederek. Oraya doğru gidiyor. Ama niye 9?

Meclis’e sunulan bütçe teklifinde faiz ödemeleri %71,5 artmış. Kredi kartı, tüketici, ev gibi kredi çeşitlerinde en düşük faiz politika faizinin en az 4 katı. Yılın başında hazine bakanı faizi önemsizleştirdik demişti. Yapıldı da…

Son gelişmeler

Önceki gün “heteredoks” politikaları konusuda yabacıları ikna etmek için Ekonomik Dönüşüm Zirvesi yapıldı. Zamanında eleştiri yapanlar “mandacı iktisatçı” diye damagalanıyordu. Kaderin cilvesi odur ki katılımcılardan Max Gillman “IMF’ye gidin, kredi isteyin” demiş…

Bakan Nebati yeni paket açıkladı.

“Esnafların 60 ay vade imkanı ve %7,5’lik faiz oranıyla 100 milyar TL tutarındaki Hazine Faiz Destekli Kredi Paketi. Ayrıca Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla üretici ve çiftçilerimize kullandırılan Geleneksel (Yaygın) Bitkisel Üretime yönelik yüzde 100 faiz indirimi uygulanacak işletme ve yatırım kredisinin üst limiti de 200 bin TL’ye çıkarılmıştır.”

Zararına satan akşam pazarı hesabı %80 enflasyon, %10,5 politika faizi.

Krediye teşviğin maliye politikası, kayıtsız şartsız faiz düşürmenin de para politikası olduğu bir ülke üretimden, gelişmişlikten bahsedemez…

Yağız Kutay Işık

Ekonomi nasıl kurtulur? & Başarısızlığa Övgü | Mahfi Eğilmez

FÖŞ anlattı:  2023 Tahminleri: Enflasyon Düşmez, Dış Açık Daralmaz!

Dış Ticaret İstatistikleri açıklandı