İsrail’de önemli karar: Yüksek Mahkeme Netanyahu hükümetinin yargı bağımsızlığını yaralayan “yargı reformunu” iptal etti

İsrail Yüksek Mahkemesi, yeni bir siyasi krizin fitilini ateşleyebilecek 8’e karşı 7’lik önemli bir kararla, Başbakan Benjamin Netanyahu’nun sağcı hükümeti tarafından Temmuz ayında mahkemenin kendi yetkilerini sınırlamak için çıkarılan bir yasayı iptal etti.

Yasa, Yüksek Mahkeme’nin yetkilerine kısıtlama getirerek yargıçların hükümet bakanları tarafından alınan kararları geçersiz kılmasını engelliyordu.

İsrail tarihinin en sağcı ve dini açıdan en muhafazakar koalisyonu olan Netanyahu hükümeti, Yüksek Mahkeme’nin yetkisini aştığını ve seçmenlerin iradesini ve seçilmiş hükümetin işlevini alt üst ettiğini savunuyor.

Kararın, İsrail Gazze’de savaştayken bile, hükümetin yargı revizyonu planı nedeniyle bir yıl önce başlayan ve ülkeyi zaman zaman neredeyse durma noktasına getiren kitlesel protestolara yol açan ciddi iç durumu yeniden alevlendirmesi muhtemel. Karar, en üst yargı mercii ile iktidardaki koalisyon arasında olası bir hesaplaşmanın habercisi.

İsrail’de toplumu bölen ve aylarca süren protestolara yol açan yasaya ilişkin yüksek mahkemenin verdiği bu karar ülkede ayrışmayı yeniden körükleyebilir.

Yargı reformu ne öngörüyordu?

Bu konuya ilişkin fikir ayrılıkları Hamas’ın 7 Ekim’deki saldırısının ardından İsrail-Hamas arasında savaşın patlak vermesiyle bir kenara bırakılmıştı. Hükümet karşıtı protestolar İsrail ordusu içinde de endişelere yol açmıştı.

Benyamin Netanyahu ve ona yakın isimlerin iktidara geldikten kısa bir süre sonra yargı reformu adı altında açıkladığı yasa tasarısı, yargıçların yetkisinin azaltılmasını, Yüksek Mahkeme’nin parlamentonun kararlarını gözden geçirme yetkisinin kısıtlanmasını ve yargıçların atanma şeklinin değiştirilmesini öngörüyordu.

Netanyahu ve ona yakın isimler yapılacak bu değişikliklerin seçimle göreve gelmeyen yargıçların yetkisini sınırlandırarak demokrasiyi güçlendirdiğini savundu.

Tasarıya karşı çıkanlarsa yargı reformunu, yolsuzluk suçlamasıyla yargılanan Başbakan Netanyahu tarafından bir “gasp” girişimi olarak nitelendirdi.

İsrail’de Hamas ile çatışmalar başlamadan önce yüz binlerce kişi hükümet karşıtı protestolarda sokaklara dökülmüştü.

Gösterilere katılanlar arasında yedek askerler, savaş uçağı pilotları ve diğer elit birimlere mensup askerler de vardı. Yedek askerler İsrail’de ordunun bel kemiğini oluşturan unsurlardan.

Yedek askerler 7 Ekim’de Hamas’ın saldırısının ardından birlik gösterisinde bulunmak amacıyla hemen göreve dönse de, yargı reformuna ilişkin çabaların yeniden canlanması halinde ne olacağı belirsiz.

İsrail’de mevcut sistemde parlamentoda çoğunluk koalisyonu üzerinden ülkeyi yöneten başbakan hem yürütme ve yasama organları üzerinde kontrole sahip.

Bunun bir sonucu olarak ülkede Yüksek Mahkeme önemli bir denetim rolü oynuyor.

Yasaya karşı çıkanlar Netanyahu ve ona yakın çevrelerin yargıyı zayıflatarak, ülkede denge ve denetleme mekanizmalarının gücünü azaltmaya çalıştığını savunuyor.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun partisi Likud kararı “talihsiz” olarak değerlendirdi ve kararın “özellikle savaş zamanı halkın iradesine karşı çıktığını” savundu.

Muhalefet partileri ise mahkemenin kararından memnun.

Yüksek Mahkeme, kararına ilişkin yayınladığı açıklamada, yargıçların çoğunluğunun, İsrail demokrasisine ciddi şekilde zarar vereceği gerekçesiyle sözkonusu tasarıya karşı oy kullandıklarını belirtti.

ABD çağrıda bulunmuştu

Başbakan Netanyahu’nun hükümetteki ortakları arasında, mahkemeye karşı tepkili olan aşırı milliyetçi ve dindar partiler de yer alıyor.

Bu aşırı sağcı ortaklar, İsrail işgali altındaki Batı Şeria’da yerleşimlerin sayısının arttırılması ve bu bölgenin ilhak edilmesi, ultra-Ortodoks erkekler için askerlik muafiyeti getirilmesini ve LGBTQ bireylerin haklarına sınırlama getirilmesini istiyor.

ABD’li yetkililer daha önce konuya ilişkin yaptıkları açıklamalarda Netanyahu’yu yargıdaki bu değişiklik planlarını askıya alması ve mümkün olan en geniş tabanlı mutabakata ulaşması çağrısında bulunmuştu.

VoA, NY Times