Çin’in Yatırım Motoru Arızaya Geçti: Kimse Gerçek Nedeni Açıklayamıyor

Çin ekonomisinin on yıllardır büyümesini taşıyan “yatırıma dayalı” model ilk kez ciddi bir tökezleme yaşıyor. Sabit sermaye yatırımları pandemi döneminden bu yana en sert düşüşünü kaydederken, diğer ekonomik göstergeler görece güçlü kalıyor. Analistler bu çelişkinin istatistiksel bir revizyon mu, politika etkisi mi yoksa gerçek bir ekonomik çöküş mü olduğunu çözemiyor. Yatırımın Çin GSYH’sinin neredeyse yarısını oluşturması ise büyüme için kritik risk yaratıyor.

---

Çin’in Yatırım Çarkı Neden Durdu? Kimse Bilmiyor

On yıllardır “daha çok inşaat, daha çok yatırım, daha çok büyüme” formülüyle ilerleyen Çin ekonomisi, ilk kez ritmini kaybetmiş durumda. Ülke genelinde şirketler yatırım harcamalarını sert biçimde kısarken, sabit sermaye yatırımlarındaki düşüş 2020 pandemi kapanmalarından bu yana en sert çöküş oldu: yalnızca bir ayda yatırımlar %11’den fazla geriledi.

Bu tablo, ekonomistleri şaşkına çevirdi çünkü diğer göstergelerde böyle dramatik bir bozulma yok.

---

Büyük Çelişki: Yatırımlar Çöküyor Ama Ekonomi Değil

Çin’in yatırım verileri ile diğer ekonomik göstergeler arasındaki uyumsuzluk dikkat çekiyor:

• Sanayi üretimi artmaya devam ediyor.

• Perakende satışlar yükseliyor.

• Üçüncü çeyrekte yatırım (brüt sermaye oluşumu) büyümeye yaklaşık %20 katkı sağladı.

Ancak aynı zamanda sabit sermaye yatırımları çakılıyor. Bu durum “ya veriler yanlış, ya da ekonominin temelleri göründüğünden çok daha kötü” yorumlarına yol açıyor.

---

Düşüşün Zamanlaması Soru İşaretlerini Artırıyor

Yatırımlardaki sert düşüş, hükümetin “anti-involution” (aşırı kapasite ve rekabeti frenleme) kampanyasının başlamasından hemen sonra görüldü. Güneş paneli, batarya ve elektrikli ekipman üretimi gibi fazla kapasiteye sahip sektörler hedefe alındı.

Bu sektörlerde yatırım şimdilerde ülkenin en keskin düşüşlerini gösteriyor.

Ancak burada bir çelişki daha var:
Kampanyada hedef alınan tüm sektörler küçülmüyor. Otomotiv sektörü bu yıl yatırımlarını %18 artırdı. Eğer yalnızca politika etkili olsaydı, düşüş çok daha geniş tabanlı olurdu.

---

Sorun Ölçümde mi, Ekonomide mi?

Ekonomistler ikiye bölünmüş durumda:

1. Düşüş Gerçek: Ekonomik Temeller Zayıflıyor

Bu görüşe göre:

• Küresel talep zayıflıyor,

• Konut piyasası çökmüş durumda,

• Yerel yönetimlerin borçları yükselmiş,

• Firmalar yeni yatırım için isteksiz.

2. Düşüş İstatistiksel: Yeni Yöntem Yatırımı Eksik Sayıyor

Sabit yatırım verileri yıllardır şişkin, çifte sayım ve yanlış sınıflandırma sorunlarıyla eleştiriliyordu. Pekin’in yeni metodolojisi bu kez tam tersine aşırı düzeltme yapmış olabilir.

Bazı yerel yöneticilerin, “anti-involution” kampanyasına uyumlu görünmek için yatırımları olduğundan düşük bildirdiği yönünde iddialar da var.

Kesin olan tek şey:
Bu kadar büyük bir düşüşü kimse tam olarak açıklayamıyor.

---

Kimsenin Konuşmak İstemediği Risk

Nedeni ne olursa olsun, tek bir sonuç kaçınılmaz:

Çin’in yatırıma dayalı büyüme modeli hız kaybediyor.

• Yatırım, Çin GSYH’sinin neredeyse yarısını oluşturuyor.

• Tüketim hâlâ zayıf.

• Emlak sektörü serbest düşüşte.

• Yatırım motoru durduğunda, ekonomiyi yukarı taşıyacak alternatif bir motor yok.

Şimdi kritik soru şu:
Bu geçiş tüketim odaklı sağlıklı bir modele doğru mu? Yoksa Çin’in büyüme makinesi yakıtı mı tüketti?

---

Deflasyon Riski Derinleşiyor

Lazard’ın küresel piyasa stratejisti Ronald Temple, Çin’in kötüleşen deflasyon riskleriyle karşı karşıya olduğunu belirtiyor. Ülkede:

• Aşırı kapasite,

• Çöken konut fiyatları,

• Zayıf tüketici talebi

fiyatları sürekli aşağı çekiyor.

Temple’a göre Çin, kısa vadede ÜFE’de (PPI) kalıcı deflasyon, TÜFE’de ise “deflasyon sınırında” seyretmeye devam edecek. Kalıcı pozitif enflasyonun 2026’dan önce gelmesi beklenmiyor.

TÜFE’deki “pozitif” görünüm yanıltıcı

Yıllık TÜFE %0,2 olsa da bunun yaklaşık 30 baz puanı, altın takı fiyatlarındaki %50’lik artıştan geliyor. Bu etki çıkarıldığında TÜFE aslında –%0,1.

Şirketler Yeni Yatırımdan Kaçıyor

Temple, firmaların yeni kapasite yatırımlarına isteksiz olduğunu vurguluyor. Gerekçe:

• ABD ile süren ticaret savaşı,

• “Anti-involution” kampanyasının yarattığı baskı,

• Öngörülemeyen talep görünümü.

Konut Fiyatları Daha Sert Düşüyor

Resmî verilere göre konut fiyatları düşüyor ancak Temple, gerçek düşüşün resmî verinin iki katı olduğunu belirtiyor.
Çin’de hanehalkı servetinin %60’ı konutta, bu nedenle güven erozyonu hızla büyüyor.

---

Sonuç

Çin ekonomisi kritik bir eşikte:

• Yatırım çarkı duruyor,

• Tüketim toparlanamıyor,

• Konut piyasası çökmüş,

• Deflasyon riski derinleşiyor.

Yatırıma dayalı büyüme modelinin yerini neyin alacağı belirsiz. Ancak bir gerçek var:
Yatırımlar uzun süre bu hızla düşmeye devam ederse, Çin ekonomisinin ana taşıyıcı kolonlarından biri çöker.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]