Piyasa
Trump, Piyasaları Alt Üst Etti: Çin’e Yeni Tarife
Küresel Ticaret Savaşları yeniden başlıyor. Önce Çin nadir toprak elementleri üzerinde -belli ki ABD’ye yönelik- yeni kısıtlamalar getirdi; sonra Trump’ın…
Küresel Ticaret Savaşları yeniden başlıyor. Önce Çin nadir toprak elementleri üzerinde -belli ki ABD’ye yönelik- yeni kısıtlamalar getirdi; sonra Trump’ın çok sert karşılığı geldi.
Trump’ın ikinci başkanlık dönemi de tıpkı birincisi gibi küresel ticaret savaşlarının başlamasına neden olmuş nisan ayında getirdiği gümrük tarifeleri sadece Çin’i değil pek çok Batı kampındaki “dodt” ülkeleri de hedef almıştı. Ancak asıl hedef Çin’di ve Çin’in ABD’ye yaptığı ihracata çok yüksek gümrük vergileri getirilmişti. Çin ise bu vergilere aynı sertlikte cevap vermiş; o da ABD mallarına yüksek vergiler koymuştu.
Daha sonra yaz aylarında karşılıklı görüşmelerle geçici bir ateşkes yapılmış ve karşılıklı tarife savaşı durulmuştu. Hem siyasal gözlemciler hem de piyasalar bu ateşkesin kalıcı olacağını umut ediyor ve tarifelerin hâttâ belli oranlarda karşılıklı olarak düşürülmesini bekliyordu.
Olumlu beklentilerin odağı ise bu ay G. Kore’de yapılacak Trump-Xi zirvesiydi. Bu zirvede ABD-Çin ticaret savaşındaki geçici ateşkesin kalıcı bir barışa dönüşmesi hesapları yapılıyordu.
Ancak beklenenin tam tersi oldu. İlk hamle Çin’den geldi. Çin perşembe günü nadir toprak elementlerinin ihracatına yeni ve daha sert kısıtlamalar getirdi.
Çin zaten nisan ayında Trump başlattığı ticaret savaşından sonra bu konuda bazı kısıtlamalar getirmişti; şimdi üzerine daha ağır kısıtlamalar ekledi.
Çin Ticaret Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, nadir toprak elementlerini çıkarma, eritme, ayırma işlemleri, mıknatıs malzemelerinin imalatı ile nadir toprak elementlerinin ikincil kaynak olarak kullanımı ve geri dönüşümüyle bağlantılı teknolojilerin ihracatına kısıtlama getirildi. Nadir toprak elementlerinin işlendiği tesislerde montaj hatlarının kurulması, tamir, hata giderme, bakım ve güncelleme işlemlerine ilişkin teknolojilerin transferi de kontrol kapsamına alındı.
Nadir toprak elementlerinin işlendiği tesislerde montaj hatlarının kurulması, tamir, hata giderme, bakım ve güncelleme işlemlerine ilişkin teknolojilerin transferi de kontrol kapsamına alındı.
Buna Trump’ın tepkisi beklenenden de sert oldu. Yaptığı uzun sosyal medya paylaşımında artık Çin Devlet Başkanı Xi ile görüşmesine gerek kalmadığını yazdı. Böylece Kore zirvesindeki kalıcı barış umutları bir anda balon gibi patladı. Trump ayrıca Çin’e yönelik kapsamlı yeni yaptırımlar ve %100’ü bulan yeni gümrük vergileri ilan etti. Ayrıca Çin’e yazılım ihracatına da büyük kısıtlamalar getirdi.
Özetlemek gerekirse, ABD Başkanı Donald Trump, Çin’in değerli nadir toprak mineralleri için planladığı yeni ihracat kontrollerine misilleme olarak tüm Çin ithalatına ek yüzde 100 gümrük vergisi uygulayacak; ancak bu yeni tarife yürürlüğe 1 Kasım’da girecek.
Trump, yeni tarifenin 1 Kasım’da yürürlüğe gireceğini belirterek, aynı tarihte “tüm kritik yazılımlar” üzerinde kendi ihracat kontrollerini de uygulayacaklarını söyledi.
Yüzde 100’lük tarife, ABD’nin Çin mallarına halihazırda uyguladığı yüzde 30’luk gümrüklere eklenecek ve Çin ithalatının toplam tarife oranı yüzde 130’a ulaşacak.
Dünyanın en büyük nadir toprak üreticisi Çin, 9 Ekim’de beş ek element üzerindeki ihracat kısıtlamalarını genişleteceğini ve ihracat kontrol listesine düzinelerce rafine teknolojisi ekleyeceğini duyurmuştu. Pekin ayrıca Çin malzemelerini kullanan yabancı nadir toprak üreticilerinden uyum gerektiren yeni kurallar açıklamıştı.
ABD savaş sanayi büyük oranda Çin’in neredeyse tekel olduğu bazı nadir elementlere ihtiyaç duyuyor. Bilhassa Ukrayna ve belki de Gazze çatışmaları nedeniyle ABD silah ve savaş uçağı üreticilerinin nadir element stoklarının çok düşük olduğu söyleniyor.
KÜRESEL PİYASALARDA PANİK
Perşembe ve cuma günlerinde ard arda yaşananların somut sonucu küresel piyasalarda cuma günü bir cins panik havasıydı. Başta Nasdaq Bileşik Endeksi olmak üzere cuma günü birçok borsa endeksinde şiddetli düşüşler yaşandı. Nasdaq Bileşik cuma günü % 3,56 gibi çok yüksek oranda değer kaybetti.ABD doları yeniden zayıflamaya başladı. 4 bin dolar zirvesinden beri hafif geri çekilme yaşayan altın güvenli liman arayışı nedeniyle yeniden yükselişe geçti. Benzer nedenlerle ABD Hazine tahvillerinin getirisi de (Örneğin 10 yıllıklarda %4,06’ya) düştü.
ŞİMDİ NE OLACAK?
Trump’ın şiddetli tepkileri ve daha sonra bu eylemlerini bir pazarlık unsuru olarak kullanıp, kimi tavizler vermesine artık siyaset yorumcuları da piyasalar da alışık aslında.
Nitekim Trump daha sonra Çin ihracat kontrollerini kaldırırsa tarifeleri geri alabileceğini öne sürdü. Gazetecilere “Ne olacağını göreceğiz. Bu yüzden 1 Kasım tarihini belirledim” dedi.
Çin Devlet Başkanı Xi ile görüşmeme artık gerek kalmadı sözünü de sonra yumuşattı. G. Kore’de Asya Pasifik ekonomik İşbirliği (APEC) toplantıları 31 Ekim-1 Kasım arasında yapılacak ve bu toplantı sırasında Trump ve Xi görüşecekti. Trump sonradan yaptığı kimi açıklamalarda bu görüşmenin yine de yapılabileceğine dair şeyler söylediyse de Trump-Xi zirvesinin yapılıp yapılmayacağı hâlâ belirsizliğini koruyor; zira henüz Çin’den bu toplantı hakkında bir olumlama da gelmedi. Yine de Trump’ın yeni tarifelerin uygulama tarihi olarak 1 Kasım’ı seçmesi belli ki söz konusu zirve ile alakalı.
(Xi ile toplantınızı iptal ettiniz mi?)
ABD BAŞKANI TRUMP:
Hayır, iptal etmedim.
Toplantının olup olmayacağını bilmiyorum ama orada olacağım, dolayısıyla belki yaparız.pic.twitter.com/KmNOkzuS5N
— Yunus Paksoy (@yunuspaksoy) October 10, 2025
Trump’ın sosyal medyadan yayınladığı mesaj:
Mesajın Türkçe Çevirisi:
Çin’de çok garip şeyler oluyor!
-Çok düşmanca davranmaya başladılar ve dünyanın dört bir yanındaki ülkelere mektuplar göndererek, nadir toprak elementleriyle ve aslında akıllarına gelen hemen her şeyle ilgili üretim unsurlarının tamamına ihracat kontrolleri getirmek istediklerini söylüyorlar
-Hatta Çin’de üretilmeyen şeyler için bile. Kimse böyle bir şey görmedi ama bu, özünde, piyasaları “tıkar” ve dünyanın neredeyse tüm ülkeleri için hayatı zorlaştırır, özellikle de Çin için.
-Diğer ülkelerden, bir anda ortaya çıkan bu büyük ticari düşmanlığa son derece öfkeli olduklarını belirten mesajlar aldık. Son altı aydır Çin’le ilişkilerimiz gayet iyiydi; bu nedenle bu ticari hamle daha da şaşırtıcı oldu.
-Her zaman pusuda beklediklerini hissetmiştim ve her zamanki gibi yine haklı çıktım!
-Çin’in dünyayı “esir tutmasına” asla izin verilmemeli, ama anlaşılan o ki uzun zamandır planları buydu. Bu, “mıknatıslarla” ve sessizce tekelleştirdikleri diğer elementlerle başladı — en hafif tabirle karanlık ve düşmanca bir hamle.
-Ama Amerika Birleşik Devletleri’nin de tekel konumları var, Çin’inkinden çok daha güçlü ve kapsamlı. Ben sadece onları kullanmamayı seçtim — şimdiye kadar böyle bir sebep yoktu. ŞİMDİYE KADAR!
-Gönderdikleri mektup sayfalarca uzunlukta ve diğer ülkelere vermek istemedikleri her bir elementi büyük bir ayrıntıyla listeliyor. Daha önce sıradan olan şeyler artık hiç de sıradan değil. Başkan Xi ile konuşmadım çünkü böyle bir sebep yoktu. Bu durum yalnızca benim için değil, Özgür Dünya liderlerinin tamamı için büyük bir sürpriz oldu.
-İki hafta sonra Güney Kore’deki APEC Zirvesi’nde Başkan Xi ile görüşecektim ama artık bunun için bir neden kalmadı gibi görünüyor.
-Çin’in mektupları özellikle uygunsuz bir zamanda geldi; çünkü bu, üç bin yıllık kargaşa ve savaşın ardından ORTADOĞU’DA BARIŞ’ın sağlandığı gündü. Bu zamanlamanın tesadüf olup olmadığını merak ediyorum. Çin’in yeni yayımladığı bu düşmanca “emir” hakkında ne söyleyeceğine bağlı olarak, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı olarak onların hamlesine mali karşılık vermek zorunda kalacağım.
-Tekelleştirdikleri her elemente karşı bizde iki tane var. Bunun bu noktaya geleceğini hiç düşünmemiştim ama belki de, her şeyde olduğu gibi, zamanı geldi. Nihayetinde — acı verici olsa da — bu, sonunda Amerika Birleşik Devletleri için çok iyi bir şey olacak.
-Şu anda hesapladığımız politikalardan biri, Amerika Birleşik Devletleri’ne giren Çin ürünlerine yönelik gümrük vergilerinde büyük bir artış. Aynı şekilde ciddi biçimde değerlendirdiğimiz birçok başka karşı önlem de var.
Bu meseleye gösterdiğiniz ilgi için teşekkür ederim.
DONALD J. TRUMP,
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ BAŞKANI
