TÜİK’ten Tarihi Metodoloji Hamlesi: Gıda Ağırlığı Düşüyor, Endeks Nasıl Değişiyor?

ANKARA – Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2026 yılının ilk ayında açıklanacak enflasyon verileriyle birlikte Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplama sisteminde iki büyük değişikliği devreye alıyor. Temel yılın 2003’ten 2025=100 olarak güncellenmesi ve ağırlıklandırma yönteminin Ulusal Hesaplar’a kaydırılması, finans piyasaları ve siyaset arenasında manşet enflasyonu düşürme amaçlı bir hamle olarak yorumlanıyor.

Analiz: Gıdanın Payı Azalacak, Manşet Enflasyon “Rahatlayacak”

TÜİK, mevcut TÜFE sepetinin ağırlıklarını Hanehalkı Bütçe Anketi (HBA) verileriyle oluşturuyordu. Ancak 2026 itibarıyla ana kalemlerde Ulusal Hesaplar verileri belirleyici olacak.

Bu değişikliği yakından inceleyen İş Varlık Yönetimi Baş Ekonomisti Hand Şekerci, ana kaygıyı ve beklentiyi net bir şekilde ortaya koyuyor. Şekerci’ye göre, Ulusal Hesaplar’da yer alan nihai tüketim harcamaları içinde gıdanın payı, mevcut TÜFE sepetindeki payına göre yaklaşık 3 puan daha düşük. Türkiye’de gıda fiyat artış hızının, uluslararası fiyatların üzerinde seyrettiği düşünüldüğünde, sepet içindeki ağırlığın bu şekilde düşürülmesi:

“Ulusal Hesaplar’a dayalı ağırlıklandırma sistemi, 2026 yılından itibaren manşet enflasyonu olumlu etkileyebilir (Daha önceki beklentilerimize kıyasla). Bu, yüksek seyreden gıda enflasyonu baskısının manşet üzerindeki etkisini matematiksel olarak azaltacaktır.”

Bu durum, özellikle dar ve orta gelirli vatandaşın bütçesinde gıdanın payı artmaya devam ederken, resmi enflasyon rakamlarının gerçeği yansıtmaktan daha da uzaklaşacağı eleştirisine yol açmaktadır.

TÜFE Alt Gruplarında Detaylı Değişimler Yolda

Metodoloji değişikliği, sadece ağırlıklandırmayı değil, aynı zamanda enflasyonun hesaplandığı alt grupların yapısını da kökten değiştiriyor. TÜİK’in, ECOICOP v.2 sınıflandırmasına geçmesiyle birlikte alt endekslerde şu önemli düzenlemeler bekleniyor:

1. Sınıflandırma ve Yeniden Ölçeklendirme: TÜFE hesaplaması, ECOICOP yerine ECOICOP v.2 sınıflandırması ile yeniden yapılacak. Yeni sınıflandırmaya dâhil edilen alt kalemler bazında enflasyon yeniden ölçeklendirilerek 2025=100’e göre oluşturulacak.
2. Hizmet ve Mal Ayrımı: Dayanıksız, yarı dayanıklı ve dayanıklı malların ayrımı belirginleştirilecek; aynı şekilde mal ve hizmetler arasındaki ayrım netleştirilecek. Şekerci, giyim gibi bazı alt kalemlerde bu yeni endekste (2025=100) geçmiş serilere kıyasla farklılaşmalar görülebileceğini öngörüyor.
3. Hizmetler Grubunda Parçalanma: “Çeşitli mal ve hizmetler” ana grubu, sigorta ve finansal hizmetler, kişisel bakım, sosyal hizmetler gibi ayrı kategorilere bölünecek. Ayrıca İletişim, bilgi ve haberleşme ile Eğlence, spor ve kültür gibi ana ağırlık isimleri ve içeriklerinde de düzenlemeler olacak.
4. Gerçek Fiyat Uygulaması: Bazı kalemlerde (paket turlar, kış tatili gibi), mevsimsel etkileri daha güvenilir ele almak amacıyla internet sitesi fiyatları değil, gerçekte ödenen ücretler ile hesaplama yapılacak.

Siyasi Eleştiri: “Gizleme” Endişesi

TÜİK’in AB harmonizasyonu zorunluluğunu bahane ederek Ulusal Hesaplar’a geçişi birleştirmesi, siyasi eleştirilerin hedefi haline geldi.

Örneğin, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel daha önce enflasyon sepetinin şeffaflığı ve fiyatların gerçeği yansıtmaması konusunda sert eleştiriler yöneltmişti. Yeni metodoloji, Özgür Özel gibi siyasi figürler tarafından, “gerçek enflasyonu teknik yollarla gizleme” aracı olarak algılanması riskini taşımaktadır.

TÜİK, geçmiş dönem manşet enflasyonunda değişiklik olmayacağını belirtse de, alt endekslerdeki bu köklü değişiklikler ve gıda ağırlığının düşürülmesi, ekonomi yönetiminin enflasyonla mücadele görünümünü 2026’dan itibaren değiştirecek en kritik adım olarak görülüyor.