Kakao fiyatları, küresel arzdaki düşüşün etkisiyle 3 ayda yaklaşık iki katına çıkarak rekor seviyelere yükseldi. New York Ticaret Borsasında işlem gören kakao vadeli işlemlerinin ton başına fiyatı, 10 bin doların üzerine çıkarak tüm zamanların en yüksek fiyatına ulaştı.
Veri analitiği ve danışmanlık firması GlobalData’ya göre, 2023-2024 sezonunda önceki 12 aya kıyasla kakao arzında yaklaşık yüzde 8’lik düşüş öngörülürken, kayıpların başlıca nedeni; en büyük iki tedarikçi olan Fildişi Sahili ve Gana’daki sorunlar gösterildi.
Fildişi Sahili ve Gana’daki büyük kakao fabrikalarının tohum maliyetlerini karşılayamadığı için üretimi kısma veya durdurma kararı almasıyla kakao fiyatları rekor kırmaya devam etti.
Kakao arzında sorunlarının ana nedeni uzun süreli kuraklık ve şiddetli yağmur gibi kötü hava koşulları gösterilirken, bitki hastalıkları da mahsulü etkiliyor. Özellikle de kakao ağaçlarının ölmesine neden olan CSSVD virüsü kakao üretimini olumsuz etkileyen önde gelen faktörler arasında yer aldı.
Sınırlı arz, hızla artan fiyatlarla kakao piyasasında belirsizliklere sebep olurken New York ve Londra kakao vadeli işlem piyasalarında kakao çekirdeği fiyatları dün tüm zamanların en yüksek seviyelerini gördü. Son 3 ayda New York’da yüzde 150’den fazla arttı. Mart 2023’den beri ise fiyatlar yüzde 255 artış gösterdi.
Geçen yıl yüzde 61’den fazla artarak uranyumdan sonra en çok yükselen hammadde haline gelen kakaonun bu yıl da ton başına fiyatının 9 bin dolar seviyesinde olan bakırı geride bırakması dikkati çekti.
Dünyadaki kakao üretiminin yüzde 60’ını karşılayan iki ülkeden gelen haberlerin ardından, tüm dünyada çikolata fiyatlarının da keskin bir şekilde artması bekleniyor.
Yükselen kakao fiyatlarının ralli yapması tüketiciler için sıkıntılı bir sürece işaret ediyor. Çikolata üreticileri, yüksek kakao fiyatlarını ya fiyat artışları şeklinde ya da ambalaj boyutlarını azaltarak tüketicilere yansıtıyor.
İklim koşulları nedeniyle kakao hasadının azalması çikolata üreticilerini fiyat artırımı yapmaya itmişti. Üretim kesintisinin devam etmesiyle çikolata fiyatlarının daha da sert artabileceği tahmin ediliyor.
Özellikle kakaodaki üretim açığının önceki döneme göre yaklaşık 4 kat arttığını kaydeden Vadeli işlem ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen, “Üretim açığı bu kadar yüksek olunca fiyatların da yukarıya doğru gitmesi kaçınılmaz oldu. Bu durumda çikolatada fiyat artışlarından ziyade boyutları küçülebilir. Zaten bu, Avrupa’da bazı çikolata üreticilerinde görülmeye başlandı” ifadelerini kullandı.
Ergezen, sürecin ne kadar devam edeceğini söylemenin zor olduğunu, Batı Afrika’dan gelen üretim tahmin raporlarını yakından takip etmeyi sürdüreceklerini belirterek, “Bu bölgedeki erişimin çok rahat olmaması ve bu konu hakkında yapılan raporların nispeten kısıtlı olması da tahmin edilebilirliği engelleyen unsurlardan” diye konuştu.
Kakao fiyatlarındaki artışla birlikte çikolata üreticilerinin fiyatları artırmak yerine boyut küçültmeye gitmesi çikolatada skimpflasyon ve shirinkflasyon döneminin başladığına işaret etti.
Shrinkflasyon bir ürünün fiyatını değiştirmeden önce boyutunu veya miktarını azaltma anlamına geliyor. Bu terim, “shrinking” (küçülme) ve “inflation” (enflasyon) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Üreticilerin maliyetlerin arttığı durumlarda ürünlerin fiyatını artırmak yerine, ürünlerin boyutunu azaltarak maliyet artışlarını tüketiciye yansıtması shrinkflasyon olarak ifade ediliyor. Böylelikle tüketici, fiyatı aynı kalsa da gerçekte daha az ürün alıyor.
Skimpflasyon ise bir ürünün fiyatını sabit tutarken kalitesinin düşürülmesi anlamına geliyor. Bu şekilde, üreticiler maliyet artışlarına yanıt olarak doğrudan fiyatları artırmak yerine ürünlerin boyutunu veya içeriğini küçültüyorlar.
