Sivrisinekler Avrupa’yı alarma geçirdi

Normalde yüksek sıcaklıklarda yaşayan sivrisinekler, iklim değişikliği sonrasında soğuk olan Avrupa’ya adapte oldu. Birçok hastalığın taşıyıcısı olan sinekler kıtayı alarma geçirdi.

Dünyada 3 bin 700’den fazla sivrisinek türü var. Bazı türler hastalık vektörü olarak taşıdıkları virüs, bakteri veya parazit şeklindeki patojenleri insanlara ve hayvanlara bulaştırarak çeşitli hastalıklara neden oluyor.

İklim değişikliğinin yanında uluslararası seyahat, taşımacılık ve ticaret de sivrisineklerin ve sivrisinek kaynaklı hastalıkların yayılmasını kolaylaştırıyor.

Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC), iklim değişikliğiyle birlikte sivrisinek kaynaklı hastalıkların sayısında ciddi artış beklediklerini duyurdu. Avrupa kıtasına adapte olmayı başaran sivrisinekler artık daha düşük sıcaklıklarda yaşayabiliyor.

ECDC’den yapılan açıklamaya göre Avrupa’da sivrisinek ısırığıyla bulaşan ‘dang humması’ ve ‘Batı Nil virüsü’ enfeksiyonları sayısında artış var. Birçok ülkeden bu yılın ilk aylarında yurt dışı kaynaklı dang humması vakalarında artış bildirildiğini söyleyen merkez, ilerleyen aylarda vaka sayısında önemli artış bekliyor.

‘Asya kaplan sivrisineği’, Sıtma, dang humması, Batı Nil ve sarı humma virüsü gibi enfeksiyonların insanlara bulaşmasına sebep oluyor. ‘Sarıhumma’, ‘dang humması’, ‘chikungunya’ ve ‘zika’ virüslerini insanları ısırarak bulaştıran ‘sarı humma sivrisineği’ ve Batı Nil virüsünün vektörü olan ‘ev sineği’ Avrupa’yı endişelendiriyor. Temmuzda düzenlenecek Paris 2024 Olimpiyat Oyunları da bu endişeleri artıran etkenlerden.

Dang humma vakası

Avrupa ülkelerinde 2022’de 71 ve 2023’te 130 ‘dang humması’ vakası kaydedildi. Yurt dışı kaynaklı olaraksa 2022’de 1572, 2023’te 4 bin 900’ün üzerinde ‘dang humması’ vakası tespit edildi.

İlk dang humması salgınının yaşandığı 2010’dan bu yana vektör kaynaklı 48 ‘dang humması’ salgını yaşandı. 2010-2017 arasında yılda ortalama üç, 2018’de beş, 2020’de yedi ve 2022’de 10 salgın yaşandı. Salgınların en fazla görüldüğü yıl olan 2023’te Fransa’da sekiz, İtalya’da dört ve İspanya’da iki salgın görüldü.

Batı Nil virüsü

Öte yandan, Fransa, 2010-2023 arasında 157 dang humması vakasıyla Avrupa ülkelerinde en fazla vakanın gözlemlendiği ülke oldu. İtalya’da 2010-2023 arasında 92 dang humması vakası kayıtlara geçerken, 2023’ün temmuz-kasım ayları arasında toplam 82 vaka görüldü. Hırvatistan’ın 2010’da yaşadığı ilk dang humması salgınında 10 vaka tespit edilirken İspanya’da 2010-2023 arasında yerel kaynaklı 16 vaka belirlendi.

Geçen yıl dokuz Avrupa ülkesinin 123 farklı bölgesinde yerel kaynaklı 713 ‘Batı Nil virüsü’ vakası gözlemlendi. Geçen seneki vaka sayısı, 2022’de belirlenen 1133 vakadan daha az olmasına rağmen enfeksiyonların görüldüğü bölge sayısı 2023’te, 2018’den sonra zirveye ulaştı.

Asya kaplan sivrisineği

Avrupa’da daha kuzey, doğu ve batıya doğru yayılım göstermeye başlayan ‘Asya kaplan sivrisineği’, 2023 itibarıyla 13 Avrupa ülkesinde kendi kendine yetebilen bir popülasyona sahip. Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, Malta, Portekiz ve İspanya’nın da aralarında bulunduğu ülkelere yerleşen ‘Asya kaplan sivrisineği’, Belçika, Kıbrıs, Çekya, Lihtenştayn, Hollanda, Slovakya ve İsveç’te de görülmeye başlandı. Sarı humma sivrisineğiyse bu yıl itibarıyla Kıbrıs ve Portekiz’e bağlı özerk bir takımada olan Madeira ve Fransız Karayip Adaları gibi Avrupa Birliği dışındaki bölgelere yerleşti.

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Veterinerlik Fakültesi Klinik Öncesi Bilimler Bölümü’nden Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz, genellikle hava sıcaklığının 25 derece olduğu noktalarda yaşamlarını sürdüren, 17 derecenin altına düştüğündeyse zorlanan sivrisineklerin iklim değişikliğiyle beraber Asya ve Afrika’ya göre daha soğuk olan Avrupa kıtasına adapte olmaya başladıklarını söyledi.

İtalya’da sivrisineklerin 10 derecede yaşayabildiği bir bölge tespit edildiğini belirten Yılmaz şöyle konuştu:

“50 yıl önce Asya kaplan sivrisineği olarak bilinen Aedes albopictus türünden sivrisinekler 1990’lı yıllarda İtalya’ya araba tekerleğinde sinek yumurtaları ile gelip kolonize oldular. Daha sonraki yıllarda ülkemiz dahil tüm Akdeniz havzasına yerleştiler.”

Sivrisineklerin, Batı Nil virüsü, zika virüsü, dang humması virüsü gibi yaklaşık 50 tür virüsü insan ve hayvanlara bulaştırabildiğinin belirten Yılmaz, “Adı geçen hastalıklardan zika virüsü ve Batı Nil virüsü birçok ülkede ve ülkemizde saptanmıştır. Dang humması ülkemize, başka ülkelerden gelen kişilerde görülmüştü” dedi.

Yılmaz, sivrisineklerin yaydığı hastalıklardan korunmak için lavanta yağı ve çay ağacı gibi sineklerin sevmediği yağlar kullanılabileceğini belirtti. Yılmaz’a göre ilaçlamaların artırılması, koruma, kontrol ve mücadele programlarının oluşturulup uygulanması, erken tanı ve tedavi sistemlerinin hayata geçirilmesi, aşı ile immun serum üretilmesi alınabilecek başlıca tedbirlerden.

diken.com.tr