Bloomberg: Gaye Erkan’ın gidişinin aylara yayılan arka planı…

Bloomberg’de Beril Akman ve Kerim Karakaya imzalı habere göre Türkiye’nin ilk kadın TCMB Başkanı’nın istifa/görevden alınma süreci aylar içinde Banka üst yönetimi içinde gelişen güç savaşı merkezli olaylardan kaynaklandı.

Haberde, Merkez Bankası’nda ve Türkiye’nin iktidar koridorlarında Erkan’ı eleştirenlere göre, Erkan’ın yaklaşık sekiz aylık görev süresinin sona ermesi, personeliyle yaşadığı çatışmaların ve başarısızlıkla sonuçlanan bir güç oyununun sonucu.

Yaklaşık on yılını Goldman Sachs Group Inc. şirketinde geçiren Türkiye’nin ilk kadın merkez bankası başkanı, bunu “büyük bir karakter suikastı kampanyası” olarak gördüğünü ve ailesi ile küçük çocuğunu korumak için istifa ettiğini söyledi. Fakat, Mayıs 2023 seçimlerinden sonra Erkan’ın Şimşek’le birlikte geleneksel politikalara dönüş sürecinin perde arkasında, Erdoğan’ın kurduğu teknokratlar grubunun daha göreve başlayalı birkaç ay olmuşken çatlaklar göstermeye başladığı belirtiliyor.

Erkan’ın Merkez Bankası’ndan ayrılmasıyla para politikası şahini olarak görülen yardımcısı Fatih Karahan’ın onun yerine getirilmesi, beklentilerde bozulma yaratmadı. Ancak Bloomberg haberinden yansıdığı şekliyle, “olayların zaman çizelgesini bir araya getirmek, Erkan da dahil olmak üzere son beş başkanın tek bir dönemi tamamlamadan ayrıldığı bir kuruma yeni bir ışık tutuyor.”

Bu hikaye, hassas bir konu hakkında özgürce konuşabilmek için isimlerinin açıklanmasını istemeyen, olaylar hakkında doğrudan bilgi sahibi olan kişilerle yapılan görüşmelere dayanıyor.

LinkedIn profiline göre, Princeton Üniversitesi’nden finans mühendisliği ve uygulamalı matematik alanında doktora derecesi aldığı ABD’de geçirdiği 20 yılı aşkın sürenin ardından geçtiğimiz Haziran ayında Türkiye’ye döndüğünde Gaye Erkan, ülkesindeki pek çok kişi için bir yabancıydı.

Erkan, First Republic Bank’ta yaklaşık sekiz yıl çalıştıktan sonra Türkiye’deki görevine başladı. Bu bankanın altı ay kadar eş başkanlığını yürüttü ve ardından birkaç ay New York merkezli ticari gayrimenkul kredisi veren Greystone’un icra kurulu başkanlığını yaptı.

TCMB Başkanı olarak atanmasının üzerinden iki hafta geçmeden Türkiye’nin en uzun parasal sıkılaştırma dönemlerinden birini başlattı. Fiyatlar yukarı doğru spiral çizmeye devam etti ancak politika yapıcılar artık düşük faiz oranlarının enflasyonu tedavi edebileceği gibi Erkan’dan önce sıkça rastlanan bilim dışı fikirleri savunmuyorlardı. Döviz piyasasına gizli müdahaleler devam etse de brüt döviz rezervleri Erkan’ın göreve gelmesinden bu yana %50’den fazla arttı. Merkez Bankası verilerine göre, Erkan’ın görevde olduğu süre boyunca yabancı yatırımcılar devlet tahvili ve Türk hisse senetlerinden net 5,3 milyar dolar satın aldı. Gösterge Borsa İstanbul 100 endeksi bu dönemde %60’tan fazla yükseldi.

Yatırımcı güveni güçlendi – ancak hükümet içindeki bazı kişiler için gerilim tırmanmaya başlamıştı bile. Bazılarına göre Erkan her zaman kamuoyunda algılandığı gibi bir teknokrat değildi.

Erkan’ın göreve başladıktan birkaç ay sonra, daha önce bakanlar ya da hükümet yetkilileri için çalışmış kişileri seçerek siyasi açıdan bilgili bir danışman ekibi oluşturmaya başladığını söyledi.

Habere kaynak olan kişiler, Başkan’ın Aralık ayında Ahmet Hakan’a verdiği ilk mülakatın, Erkan’ın hırsları hakkında okuduklarını doğruladığını söyledi. Bu röportajda Erkan, politikanın zaten yeterince sıkı olduğunu söyleyerek bir kez daha güvercin bir ton takınmış görünüyordu. Bu yorum, faiz belirleme komitesinin bazı üyelerinin, Başkan’ın Erdoğan’a daha sempatik görünmek istediğine ve erken bir gevşeme döngüsü başlatabileceğine inanmasına yol açtı.

Diğerleri ise tamamen başka bir şeye odaklandı. Röportajda Erkan, İstanbul’da ev alamadığını ve ailesinin yanına taşınmak zorunda kaldığını söylerken, fiyatların neden düşmediğini de sorguladı. Bu sözler sosyal medyada, finans sektöründe milyonlar kazanmış birinin şikayetlerine inanamayan Türkler arasında viral oldu. Erkan, ayrıldıktan yaklaşık bir buçuk yıl sonra 2023’te batan bölgesel bir ABD kredi kuruluşu olan First Republic Bank’tan ayrıldığında, kamuya açık bilgilere göre 23 milyon dolardan fazla parayla ayrıldı.

Bazı hükümet üyeleri için Erkan’ın konut fiyatlarıyla ilgili yorumu fazla siyasi ve ekonomi yönetiminin yansıtmak istediği teknokrat imajıyla çelişkili olarak yorumlandı.

Para Politikası Kurulu içindeki gerilim Ocak ayında Erkan’ın yatırımcı toplantıları için New York’a gitmesi ve Erdoğan’ın ekonomi ekibini değiştirmesinden bu yana Merkez Bankası tarafından düzenlenen ilk toplantı olmasıyla doruğa çıktı.

Erkan başlangıçta diğer başkan yardımcılarını geziye götürmek istemedi. Sonunda PPK üyeleri Fatih Karahan ve Cevdet Akçay kendisine eşlik etti. Yatırımcı ilişkilerinden sorumlu yardımcısı Hatice Karahan ise yoktu.

JPMorgan Chase & Co. şirketinin genel merkezinde düzenlenen etkinlik, bazılarının karışık mesajlar olarak nitelendirdiği, Erkan’ın Ocak ayına kadar faiz artırımlarına son verileceğinin sinyalini vermesi ve yardımcılarının çok daha şahin bir rehberlik sunmasıyla sonuçlandı.

Bu durum Erkan’ın üç hafta sonra görevden ayrılmasına zemin hazırladı.

Yatırımcı görüşmelerini tamamladıktan sonra Erkan 10 gün daha Türkiye’ye dönmedi ve yerine bir başkan vekili atamadan seyahatini neredeyse bir aya uzattı.

Erkan ABD’deyken, yerel bir gazetede ailesinin Merkez Bankası’nın işlerinde rol oynadığına dair iddiaların yayınlanmasıyla ülkede bir drama patlak verdi. Konu hakkında bilgi sahibi olan kişiler o dönemde Bloomberg’e Erkan’ın babasının bankada sürekli bir varlık gösterdiğini ve kurumda resmi bir rolü olmamasına rağmen bankanın işlerine – özellikle de personel kararlarına – dahil olduğunu doğruladıklarını söyledi.

Erkan’ın babası İstanbul Sanayi Odası’ndaki bir toplantı da dahil olmak üzere sık sık iş etkinliklerine katılıyordu. Bu kişiler, Şimşek’in de Erkan’ın bu katılımı karşısında şaşıranlar arasında olduğunu söyledi.

İddiaların ortaya çıkmasından günler sonra Erkan iddiaları reddetti ve yasal yollara başvuracağına dair söz verdi. X’te yaptığı açıklamada Erkan, yatırımcılarla daha fazla görüşme yapmak üzere ABD’de olduğunu söyledi.

Bu noktada, Ocak ayındaki politika toplantısına bir haftadan az bir süre kalmıştı ki bu süre faiz kararlarından önceki iletişim karartması dönemidir.

İddialar ve Erkan’ın ABD seyahatinin uzaması, para politikası için önemli bir nokta olan toplantı öncesinde tartışmaları sekteye uğrattı.

Geçen ay politika yapıcıların normalde faiz oranlarını tartışacağı hafta, bunun yerine PPK üyeleri ve Erkan arasında son olaylar üzerine yapılan çok sayıda tartışmayla geçti. Şimşek arabuluculuk yapmak amacıyla bu toplantıların bazılarına katıldı.

Şimşek’le aralarında da tansiyon giderek yükseliyordu. Şimşek ve diğer politika yapıcılar bu gerilimin Merkez Bankası’nın güvenilirliğini ve itibarını sorgulatacağından giderek daha fazla endişe duymaya başladılar. Maliye Bakanı’nın sonunda Erdoğan’a durumu anlattığı ve Cumhurbaşkanı’ndan Erkan’ı görevden almasını istediği söyleniyor.

Başlangıçtaki plan, Erkan’ın üç selefini para politikasını çok fazla sıkılaştırdıkları için görevden alan Erdoğan tarafından tasarlanan başka bir politika değişikliği algısından kaçınmak için gelecek ay yapılacak yerel seçimlere kadar beklemekti.

Son bundan daha erken geldi.

Erkan Cuma günü gece yarısından kısa bir süre önce “görevinden alınmak” istediğini açıkladı. Saatler sonra yayınlanan bir Cumhurbaşkanlığı kararında Erdoğan’ın onu “görevden aldığı” belirtildi.