Dr. İbrahim Can: Şirketlere deprem vergisi geldi!

Depremden etkilenen 11 ildeki şirketler hariç tutulan tek seferlik deprem vergisi düzenlemesi TBMM’ne sunuldu. Buna göre, 2022 yılı Kurumlar Vergisi beyannamesinde indirim ve istisnalar üzerinden %10 ve yurt dışından elde edilen kazançlarda %5 oranında vergi kesintisi yapılacak. Beyannameye ilave 1.000 TL vergi getirilmesi gibi başka maddeler de bulunuyor.

Deprem vergisiyle amaçlanan ek finansman kaynağı yaratmak olsa da 1999 depreminde getirilen Özel İşlem Vergisi hatırlanabilir.

Türkiye’yi sarsan büyük deprem felaketinin ardından akıllara yine aynı soru geldi: “1999’dan beri toplanan deprem vergileri ne oldu, nerede kullanıldı?” Şayet toplanan deprem vergileri amacı doğrultusunda kullanılsaydı 800 bin konut inşa edilebilirdi. Ancak üst düzey kamu görevlileri bu soruya bazen, “Yol yaptık” bazen de “Herhangi bir yere harcanmış olabilir” diye yanıt vermişti.

Hatırlarsanız “Devleti şirket gibi yönetmek” söylemi kamuoyunda büyük tartışma yaratmıştı. Yönetim, Antik Mısır ve Antik Roma dönemleri sanat ve uygulama boyutlarıyla birikimli olarak ilerlemiştir. Yönetim; bilimlerin en yenisi olarak anılacağı klasik dönemde, yani 20. yy başında ABD’de Ford Motor Şirketi ve Edison Elektrik Şirketi veya Fransa’da maden şirketleri gibi çeşitli örneklerde sanayi devriminin de etkileriyle yeni bir paradigma ve muazzam bir katma değer yaratmıştır. İngiltere’nin Avrupa’nın merkezinde küresel ölçekli politik ekonomi gücü olmasında yönetim danışmanlığının önemi İngiltere’nin saygın üniversitelerinde özgün doktora tezleriyle ileri sürülmüştür.

Bu bağlamda devlet ve yönetim kavramları arasına “şirket” koyulduğunda örgüt ve hukuk doktrinlerinde bazı çarpıklıklar görülmeye başlanır. Ancak yine de kültür bağlamında incelendiğinde Türkiye özelinde “Devletin şirket gibi yönetilmesi” yerinde bir ifadedir. Çünkü Türkiye’deki şirketlerin genelinde nasıl bir yönetim felsefesi, davranışsal psikoloji ve kültür hakimse devletin “tüzel kişi” boyunun şirkete benzetilmesi de aynen öyledir.

Bir şirketin yönetim yetkinliğinin zayıf olmasının sonucunda ihtiyaç duyulan finansman aynı yöneticilere sunulduğunda değişen tek şey ihtiyaç duyacakları finansman miktarındaki artış olacaktır.

Türkiye Anonim Şirketi’nin yönetim kurulu, yönetim danışmanları ve onları denetleyen otorite bir metafor üzerinden değerlendirilirse;

1999 depreminden bu yana 24 yıl geçmesine karşın tüm finansal kaynaklar “akıl değil, para ver” söylemiyle heba edilmiştir. Bu, “yönetim yetkinliğinin zayıflığı” yani PATRON ZİHNİYETİ hakimiyetinin bir sonucudur. İsimleri değişse de zihniyeti değişmeyen aynı yöneticiler yönetim bilimlerinden nasibini almadığı sürece daha fazla finansman isteyecek ve daha fazlasını batıracaktır.

Hastalığın teşhisini ve tedavi yolunu bir bütün olarak özetlemeye çalıştım. Herkes vatandaş, şirket yöneticisi veya kamu görevlisi olarak gerekli dersi çıkarabilirse Atatürk’ün vizyonuyla bayındırlık yolunda az zamanda çok iş başarabiliriz.

Dr. İbrahim Can, CPA

Finansal Yönetim Danışmanı

I Can Advisory