Rusya-Ukrayna ihtilafında gaz kilit öneme sahip: Dünya genelinde arz kesintiye uğrayabilir

Rus güçleri perşembe günü Ukrayna’ya uzun zamandır korkulan saldırıyı başlatarak finansal piyasalar aracılığıyla şok dalgaları gönderdiler ve dünya çapında gaz arzının sonuçlarına ilişkin endişeler açığa çıktı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın “askerden arındırılmasını” amaçlayan “özel bir askeri operasyonun” başladığını ilan ederek uluslararası kınama ve yaptırımların ilk adımına meydan okudu.

Avrupa gaz fiyatları istila haberleriyle sıçrama yaparken, uluslararası gösterge Brent ham vadelileri 2014’ten bu yana ilk kez varil başına 100 doları aştı.

Siyasi risk danışmanlığı yapan Eurasia Group analistleri, “Batılı hükümetler muhtemelen enerji işlemlerini yaptırımlardan muaf tutsa da, yeni kısıtlamaların fırtınası birçok tüccarı Rus varillerini idare etme konusunda aşırı derecede ihtiyatlı olmaya zorlayacaktır.” dedi.

Yetkililer, “Ukrayna’dan transit geçen gaz büyük olasılıkla bozulacak, çok sayıda orta ve doğu Avrupa ülkesine arzı etkileyecek ve Avrupa’daki gaz fiyatlarını yükseltecektir.” diye de eklediler.

ABD, Kanada, İngiltere, Avrupa Birliği, Avustralya ve Japonya, hafta başında Rusya’ya yönelik bankaları ve varlıklı bireyleri hedef alan ilk yaptırım dalgasını açıklayan ülkeler arasında yer aldı. Kısa süre içinde ikinci tur yaptırım bekleniyor.

Almanya ayrıca Nord Stream 2 olarak bilinen son derece tartışmalı bir doğalgaz boru hattı projesini durdurarak, bölgenin Rus gazına olan derin bağımlılığı konusunu bir kez daha gündeme taşıdı.

Ya Rusya gazı kapatırsa?

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Avrupa’da on yıllardır yaşanan en kötü güvenlik krizlerinden biri. Ayrıca, özellikle Rusya’nın dünyanın en büyük ikinci doğal gaz üreticisi ve dünyanın en büyük petrol üreticisi ülkelerden biri olarak rolü göz önüne alındığında, küresel ekonomi üzerinde geniş kapsamlı etkileri olması bekleniyor.

Rusya birkaç aydır, Ukrayna ile artan anlaşmazlık üzerine Avrupa’nın önemli bir enerji tedarikçisi olarak rolünden yararlanmak için gaz arzını kasıtlı olarak kesintiye uğratmakla suçlanıyor.

Nitekim, bu, Uluslararası Enerji Ajansı’nın çok nadir yaptığı şekilde Rusya’yı Avrupa’ya gaz akışını artırmaya ve kış talebinin yoğun olduğu bir dönemde depolama seviyelerinin yeterli seviyelere doldurulmasını sağlama konusunda uyardı.

Kremlin, devlete ait Gazprom’un müşterilere karşı sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirdiğini söylemesiyle, gazı jeopolitik bir silah olarak kullandığı yönündeki iddialara defalarca itiraz etti.

Şimdi, enerji analistleri, gazının yaklaşık %40’ını, çoğu Ukrayna’dan geçen Rus boru hatlarıyla alan AB’de tam bir arz kesintisi riskinden derin endişe duyuyorlar.

Rusya’nın gaz arzını kesmesi halinde, özellikle kış aylarında ve koronavirüs salgınının ortasında böyle bir senaryo ortaya çıkabileceği için, büyük olasılıkla halk sağlığı ve ekonomik sonuçları olacak.

Wood Mackenzie analistleri, Avrupa’nın şimdilik gaz talebini karşılayabileceğini ve kış başlangıcında olduğundan daha iyi bir konumda olduğunu söylüyorlar. Ancak uzun vadeli görünüm daha belirsiz.

“Avrupa’nın ışıkları açık tutmak için enerji sistemindeki her kolu çekmesi gerekecek – gaz yakımını azaltmak, nükleer ve kömür santrallerini çalıştırmak; yerli gaz üretimini ve boru hattı ithalatını en üst düzeye çıkarmak; Asyalı alıcıları kömür kullanmaya ve LNG’yi serbest bırakmaya ikna etmek.” diyen Filippenko, bunun bile sadece geçici bir çözüm olacağını belirtti.

Filippenko, “Bütün Rus gazı kesilirse, Avrupa’nın bununla başa çıkma şansı olmaz.” dedi. “Bugün tüm gaz akışları duracak olsaydı, Avrupa daha yüksek depolama envanterleri ve düşük yaz talebi göz önüne alındığında ancak kısa vadede idare edebilir.”

“Ancak uzun süreli kesinti durumunda, gaz envanteri yaz boyunca yeniden inşa edilemeyecek. Kış öncesinde gaz depolarının sıfıra yakın olması gibi felaket bir durumla karşı karşıya kalırız. Fiyatlar yüksek olur. Sanayinin kapanması gerekir. Enflasyon sarmal olur. Avrupa enerji krizi küresel bir durgunluğu tetikleyebilir.”

Çin’in eşsiz konumu

Araştırmacı DTN Markets kıdemli piyasa analisti Troy Vincent, CNBC’ye verdiği demeçte, Rus petrol ve doğal gaz hacimlerine “çok daha yüksek fiyatlar ve potansiyel olarak ciddi kıtlıkların gelişmesini gerektirmeyen alternatifler olmadığını” söyledi.

“Bunu göz önünde bulundurarak, Rusya’nın hem Avrupa’ya hem de dünyanın geri kalanına enerji ihracatına yaptırım uygulanmasının ekonomik büyüme ve hükümet bütçelerinin karşılıklı olarak yok edilmesinin nasıl bir anlam ifade edeceğini görmek kolay” dedi.

Vincent, “Rus petrol ve gazına uygulanan yaptırımlar, tüm dünyada daha yüksek enerji fiyatları anlamına gelir.” Dedi. Fakat, Çin’in boru hattı altyapısını Rusya ile ilişkilendirmesi ve Pekin’in ABD yaptırımlarını görmezden gelme istekliliğinin ülkeyi benzersiz bir konuma soktuğunu kaydetti.

Vincent, “Çin, büyük olasılıkla indirimli Rus hacimlerini giderek daha fazla satın alabileceği, küresel olarak bu tür yaptırımlardan yararlanabilecek tek büyük ülke” dedi.

CFRA enerji hisse senedi analisti Stewart Glickman çarşamba günü bir araştırma notunda, Rusya yaptırımlarının enerji piyasaları için “oldukça önemli sonuçlar” doğurmasını beklediğini söyledi.

CNBC