TMB: ‘Irak Kalkınma Yolu ile yıllık 5 milyar dolarlık potansiyel…’

Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) 2024 yılının ilk yarısına ilişkin İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nu yayınladı. Irak’ı güneyden kuzeye geçecek 1200 kilometrelik demiryolu ile ona paralel otoyolunu içeren Kalkınma Yolu Projesi’nin en az 15 milyar ABD Doları tutarında olacağı tahmininin yer aldığı raporda, “Irak, yılda en az 5 milyar ABD Doları tutarında proje üstlenilebilecek bir pazar olarak öne çıkmaktadır.” denildi.

Öte yandan raporda, yılın ilk yarısında depremin de etkisiyle inşaat sektöründe yaşanan büyümenin yılın geri kalanında, özellikle Mayıs ayında açıklanan Kamuda Tasarruf ve Tedbir Paketi kapsamında kamu yatırımlarının durdurulmasıyla birlikte yavaşlayacağı tahmini de yer alırken, kamu projelerinde şartsız tasfiye hakkı getirilmesinin kamuya iş yapan müteahhitler için hayati önem taşıdığı vurgulandı.

Ekonominin genelinde 200’ün üzerinde alt sektöre yarattığı talep ve istihdam gücüyle lokomotif rolü üstlenen inşaat sektörünün önde gelen kuruluşlarını temsil eden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), ekonomi çevreleri ve sektör tarafından ilgiyle takip edilen İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Temmuz 2024 sayısını yayımladı. “İyileşmeye Giden Engebeli Yol” başlıklı analizde, küresel ve ulusal ekonomi ile inşaat sektörüne ilişkin veriler değerlendirildi.

İnşaat sektörünün, deprem bölgesi dışındaki kamu yatırımlarının yavaşlayacağı sinyallerini 2023 yılı sonunda aldığına dikkat çekilen İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nda, sektörün yeni yıla da rotasını yurt dışına çevirerek başladığı hatırlatıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 22 Nisan 2024 tarihinde Irak’a gerçekleştirmiş olduğu resmi ziyaret vesilesiyle Bağdat’ta Ticaret Bakanı Ömer Bolat ve Irak Ticaret Bakanı Atheer Daoud Al-Ghurairi’nin eş başkanlıklarında düzenlenen “Irak-Türkiye Yuvarlak Masa Toplantısı”nda iki ülke arasında Kalkınma Yolu Hakkında Mutabakat Zaptı imzalandığının ifade edildiği raporda, Irak’a müteahhitlik heyeti ziyareti düzenlenmesinin planlandığına yer verildi.

Proje 3-4 yıl içinde tamamlanabilir

Türk firmalar tarafından yakından takip edilen, Basra’daki Faw Limanı’ndan Türkiye sınırında yeni açılacak Ovaköy Sınır Kapısı’na kadar uzanacak 1200 kilometrelik demiryolu ile ona paralel otoyolunu içeren Kalkınma Yolu Projesi’nin en az 15 milyar ABD Doları tutarında olacağı tahmininin yer aldığı raporda, “Projenin Türk müteahhitlik firmalarının oluşturacağı konsorsiyumlar tarafından 3-4 yıl içerisinde tamamlanabileceği belirtilerek, fizibilite çalışmalarının Karayolları Genel Müdürlüğü ve Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü danışmanlığında Türk teknik müşavirlik firmaları tarafından yapılması önerilmiş, bilahare Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın Irak’ı ziyaretleri sonucunda proje için Karayolları Genel Müdürlüğü ve Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü koordinasyonunda çalışmaya başlandığı belirtilmiştir. Kalkınma Yolu Projesi’ne ek olarak ülkede gerçekleştirilmesi planlanan 100’e yakın hastane, 3 binin üstünde okul ve yaklaşık 4 milyona yakın yeni konut projesi bulunduğu öğrenilmiştir. Irak, yılda en az 5 milyar ABD Doları tutarında proje üstlenilebilecek bir pazar olarak öne çıkmaktadır.” denildi.

Suudi Arabistan ile ilişkiler yoğunlaşıyor

İnşaat sektörü için öne çıkan pazar olan Suudi Arabistan ile yoğunlaşan ilişkilerin vurgulandığı raporda; ”3 Temmuz 2024 tarihinde İstanbul’da Türkiye Müteahhitler Birliği organizasyonunda Ticaret Bakan Yardımcısı Mustafa Tuzcu, Suudi Arabistan Belediye, Kırsal İşler ve Konut (MOMRAH) Bakanı Majed bin Abdullah Al-Hogail ve Suudi Müteahhitler İdaresi (SCA) Başkanı Zakariya Al-Abdulqader’in katılımlarıyla “Türkiye-Suudi Arabistan İnşaat Forumu” gerçekleştirilmiştir. Suudi Arabistan’da “Vizyon 2030” programı kapsamında 1,2 trilyon ABD Doları tutarında alt ve üstyapı projesinin hayata geçirilmesinin hedeflendiği, NEOM projesi için 500 milyar ABD Doları, “Kral Salman Enerji Parkı” için 500 milyar ABD Doları, Expo için 8 milyar ABD Doları bütçe ayırıldığı ve ülkenin farklı şehirlerinde 20 havalimanı inşa edilmesinin planlandığı açıklanmıştır. Suudi Arabistan Belediye, Kırsal İşler ve Konut Bakanlığı’nın yürüteceği yol, atık yönetimi ve geri dönüşüm projelerine de gelecek 5 yılda 60,5 milyar ABD Doları tutarında bütçe ayırılmasının öngörüldüğü belirtilmektedir.” ifadelerine yer verilmiştir. Ayrıca Türk müteahhitlik firmaları ile Suudi kamu idareleri ve müteahhitlik firmalarını bir araya getirecek etkinliklere yıl içinde devam edilmesinin planlandığı da belirtilmiştir.

Özbekistan’a ziyaret gerçekleştirilecek

Özbekistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Sekretaryası Başkanı İzzat Tangriev başkanlığındaki Özbek heyetinin 23 Mayıs 2024 tarihinde TMB’yi ziyaretine değinilen raporda, TMB üyesi firma temsilcileri ile bir araya gelen Özbek heyeti üyeleri tarafından ülkede Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) modeli ile hayata geçirilecek eğitim, sağlık, ulaştırma ve kentsel altyapı projeleri ile ülkedeki iş ortamı hakkında bilgi verildiği ifade edilmiştir. Ayrıca, 2024 yılının ikinci yarısı içerisinde TMB organizasyonunda Özbekistan’a bir müteahhitlik heyeti ziyareti gerçekleştirilmesi planlandığı belirtilmiştir.

Şartsız tasfiye hakkı hayati önemde

Raporda, yılın ilk yarısında depremin de etkisiyle inşaat sektöründe yaşanan büyümenin yılın geri kalanında, özellikle Mayıs ayında açıklanan Kamuda Tasarruf ve Tedbir Paketi kapsamında kamu yatırımlarının durdurulmasıyla birlikte yavaşlayacağı tahmini de yer aldı. Kamuda Tasarruf ve Tedbir Paketi kapsamında ihalesi yapılmış veya yeni başlanmış projelerin ilerlemesinin çok yavaş olacağı vurgulanırken, şu ifadelere yer verildi: “Pakette ayrıca hakediş ödemeleri konusunda da bütçeden herhangi bir aktarım olmayacağının belirtilmesi, ilerleme oranı %75’in altında olan projelerin sürdürülmesini önemli ölçüde kısıtlayacağı ve bu projeleri devam ettirmek zorunda olan müteahhitlerin şantiyeleri açık tutmak için gerekli giderlerin yarattığı ağır yükün altında ezileceği endişesini doğurmuştur. Bu nedenle, Türkiye Müteahhitler Birliği öncülüğünde sektör temsilcileri tarafından kamu projelerinde şartsız tasfiye hakkı getirilmesinin kamuya iş yapan müteahhitler için taşıdığı hayati önem tekrar dile getirilmiştir.”

Türkiye Müteahhitler Birliği’nin 2024 yılının ilk yarısının değerlendirildiği raporda, inşaat sektörüne ilişkin özetle şu tespitlere de yer verildi:

İNŞAAT SEKTÖRÜ İLK ÇEYREKTE BÜYÜMEYE DEVAM ETTİ

İnşaat sektörü, deprem bölgesinin yeniden inşası, yerel seçimler öncesi artan faaliyetler ve kentsel dönüşümün etkisi ile birlikte 2024 yılının ilk çeyreğini %11,1’lik genel ekonominin de üzerinde bir büyüme rakamı ile tamamlamıştır. Böylelikle sektör, üst üste 6 çeyrektir yakaladığı ivmeyi artırarak 2017 yılı üçüncü çeyrekten sonraki en hızlı çeyrek dönemlik büyümesini gerçekleştirmiştir. Öte yandan gayrimenkul sektöründe büyüme %2,5 ile yavaş gerçekleşmiştir. 2024 yılı birinci çeyrek döneminde zincirlenmiş hacim endeksine göre gayrisafi sabit sermaye oluşumu içerisinde sektörel yatırımların payı %9,6’ya yükselmiştir. İnşaat sektörünün istihdamdaki payı ise %6,6 olarak gerçekleşmiştir.

İŞÇİLİK MALİYETİ VE KALİFİYE ELEMAN SORUNU

Sektörün yılın ilk yarısında karşılaştığı en önemli zorluklardan biri, yükselen inşaat maliyetleri içinde en hızlı artışın yaşandığı işçilik maliyetleri ve buna paralel yaşanan kalifiye eleman sıkıntısı olmuştur. İç piyasadaki mavi yaka eleman sorununu yurt dışından eleman getirerek çözmeye çalışan sektör, özellikle deprem bölgesinde olağanüstü artış yaşayan işçilik ücretleri ile başa çıkmaya çalışmaktadır.

SIKI PARA POLİTİKASI NEDENİYLE KONUT SATIŞI DURAĞAN KALACAK

İlk el konut satış sayısı Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %1,8 azalarak 25 bin 425 olurken, toplam konut satışları içinde ilk el konut satışının payı %32,1 olarak gerçekleşmiştir. İlk el konut satışları Ocak-Haziran döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %1,3 artışla 173 bin 324 olmuştur. İkinci el konut satışları Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %6,7 azalarak 53 bin 888 olurken, toplam konut satışları içinde ikinci el konut satışının payı %67,9 olarak gerçekleşmiştir. İkinci el konut satışları Ocak-Haziran döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %5,8 azalarak 317 bin 750 olmuştur. Sıkı para politikaları nedeniyle yılın üçüncü çeyreğinde yeni konut satışlarının durağan kalacağı öngörülmektedir.

YABANCILARA KONUT SATIŞI DÜŞÜŞE DEVAM ETTİ

Yabancılara yapılan konut satışlarındaki düşüş devam etmiş, Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %45,1 azalarak bin 440 olmuştur. Haziran ayında toplam konut satışları içinde yabancılara yapılan konut satışının payı %1,8 olurken, Ocak-Haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %45,7 azalarak 10 bin 461 olarak gerçekleşmiştir. Yabancılara en fazla konut satışı yapılan iller sırasıyla 593 ile Antalya, 478 ile İstanbul ve 116 ile Mersin olurken, ülke uyruklarına göre en fazla konut satışı sırasıyla 332 ile Rusya Federasyonu, 156 ile İran ve 102 ile Ukrayna vatandaşlarına yapılmıştır.

PROJE BEDELİNDE GABON LİDER

Ocak-Haziran 2024 dönemi itibarıyla Türk inşaat sektörü tarafından yurt dışında 7,6 milyar ABD Doları tutarında 82 proje üstlenilmiştir. Böylece sektörün 1972 yılında Libya ile yurt dışı pazara açılmasından bu yana ulaştığı uluslararası proje portföyü büyüklüğü, 137 ülkede üstlenilen 12.207 projeyle toplam 511 milyar ABD Doları olmuştur. 2024 yılının ilk yarısında yurt dışında en çok iş üstlenilmiş ülke 1,2 milyar ABD Doları ile Gabon olurken, 1 milyar ABD Doları ile Polonya ikinci, 975 milyon ABD Doları ile de Kazakistan üçüncü sırada yer almıştır.