Ekonomi
Türkiye Özgürlük Endeksinde 165 Ülke Arasında 144cü Sırada
Cato Enstitüsü’nün Aralık 2024’te yayımlanan Human Freedom Index 2024 (İnsan Özgürlüğü Endeksi), Türkiye’nin hem kişisel hem de ekonomik özgürlükler alanında küresel ölçekte en zayıf ülkeler arasında yer aldığını ortaya koydu. Endekste Türkiye 165 ülke arasında 142’nci sırada yer alırken, 2025 ölçümlerinde bu sıralama 144’e geriledi. Rapora göre Türkiye, 2007’den bu yana özgürlüklerde en sert düşüş yaşayan ülkeler arasında Çin, İran ve Venezuela ile birlikte anılıyor.
Cato Enstitüsü: Türkiye, İnsan Özgürlüğü Endeksi’nde en alt sıralarda
Cato Enstitüsü’nün Aralık 2024’te yayımlanan Human Freedom Index 2024 (İnsan Özgürlüğü Endeksi), Türkiye’nin hem kişisel hem de ekonomik özgürlükler alanında küresel ölçekte en zayıf ülkeler arasında yer aldığını ortaya koydu. Endekste Türkiye 165 ülke arasında 142’nci sırada yer alırken, 2025 ölçümlerinde bu sıralama 144’e geriledi. Rapora göre Türkiye, 2007’den bu yana özgürlüklerde en sert düşüş yaşayan ülkeler arasında Çin, İran ve Venezuela ile birlikte anılıyor.
Dünyanın en kapsamlı özgürlük endeksi
Human Freedom Index, bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı özgürlük endeksi olarak kabul ediliyor. Endeks, dünya nüfusunun yüzde 98’ini temsil eden 165 ülke ve bölgeyi kapsıyor. 2000 yılından itibaren geriye dönük karşılaştırma yapılmasına imkân tanıyan çalışma, kişisel özgürlükler (ifade, örgütlenme, hareket özgürlüğü gibi) ile ekonomik özgürlükleri birlikte değerlendiriyor.
2023 yılı, yeterli verinin bulunduğu son yıl olarak ele alınırken, küresel ölçekte özgürlüklerin pandemi sonrasında kalıcı biçimde zayıfladığına dikkat çekiliyor.
Pandemi sonrası özgürlükler toparlanamadı
Rapora göre insan özgürlükleri, COVID-19 pandemisi sonrasında ciddi biçimde geriledi ve salgından dört yıl sonra dahi eski seviyelerine dönemedi. Özellikle ifade özgürlüğü, örgütlenme ve toplanma özgürlüğü alanlarında düşüşler devam ederken, hareket özgürlüğü ve “sağlam para” (sound money) göstergelerinde de belirgin gerileme yaşandı.
0 ile 10 arasında ölçülen endekste, küresel ortalama özgürlük puanı 2019’da 6,97 iken 2020’de 6,75’e, 2021’de ise 6,72’ye düştü. 2022’de 6,81’e yükselen ortalama, 2023’te bu seviyede kaldı ve hâlâ pandemi öncesinin altında seyrediyor.
Özgürlük dünyada eşitsiz dağılıyor
Endeks, özgürlüklerin küresel ölçekte son derece eşitsiz dağıldığını da ortaya koyuyor. Dünya nüfusunun yalnızca yüzde 13,8’i en özgür ülkelerin yer aldığı üst çeyrekte yaşarken, yüzde 39,4’ü en alt çeyrekte bulunuyor.
En özgür 10 ülke sırasıyla İsviçre, Danimarka, Yeni Zelanda, İrlanda, Lüksemburg, Estonya, Finlandiya, Çekya, Hollanda ve Avustralya olarak sıralanıyor. Türkiye ise 144’üncü sırada yer alarak Suudi Arabistan (148), Çin (149), Rusya (152), Venezuela (159) ve İran (164) gibi ülkelerle aynı alt grupta bulunuyor.
Türkiye neden geride kaldı?
Raporda Türkiye’de özellikle ifade özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü ve hukukun üstünlüğü alanlarında küresel eğilimlerin tersine güçlü bir bozulma yaşandığına dikkat çekiliyor. Türkiye, 2007’den bu yana özgürlüklerde en sert düşüş yaşayan ülkeler arasında gösterilirken, bu gerilemenin kalıcı hale gelmiş olması endeksin en çarpıcı bulgularından biri olarak öne çıkıyor.
Bölgesel karşılaştırmada ise en yüksek özgürlük seviyeleri Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Okyanusya’da görülürken; Orta Doğu-Kuzey Afrika, Sahra Altı Afrika ve Güney Asya en düşük özgürlük düzeylerine sahip bölgeler olarak öne çıkıyor.
Özgürlük, gelir ve refah ilişkisi
Endeks, özgürlük ile kişi başına gelir arasında güçlü bir ilişki olduğunu da ortaya koyuyor. En özgür ülkelerde ortalama kişi başına gelir 53.635 dolar seviyesindeyken, en az özgür ülkelerde bu rakam 14.201 dolarda kalıyor. Ayrıca insan özgürlüğü ile demokrasi, yaşam beklentisi, hoşgörü, bağış yapma eğilimi ve çevresel sağlık gibi birçok refah göstergesi arasında da pozitif bir ilişki bulunuyor.
Sonuç: Özgürlükler refahın anahtarı
Cato Enstitüsü’nün bulguları, özgürlüklerin yalnızca siyasi bir mesele değil, aynı zamanda ekonomik refah ve toplumsal iyi oluşun temel unsurlarından biri olduğunu gösteriyor. Rapora göre, özgürlüklerdeki kalıcı gerileme ülkelerin uzun vadeli büyüme ve refah potansiyelini de sınırlıyor.
Türkiye açısından ise endeks, son yıllarda yaşanan özgürlük kaybının artık yapısal bir nitelik kazandığına ve küresel ölçekte ülkeyi en az özgür ülkeler arasına yerleştirdiğine işaret ediyor.
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]
