Futbolun Değişen Yüzü: Küresel Güç, Para ve Toplumsal Dönüşüm Nasıl Şekillendi?

2026 Dünya Kupası kura töreninde FIFA’nın ilk “Barış Ödülü”nü Donald Trump’a vermesi, futbolun artık sadece bir spor değil; siyasetin, otoriterliklerin ve küresel sermayenin bir sahnesi haline geldiğini bir kez daha hatırlattı. Rusya ve Katar’daki tartışmalı Dünya Kupaları, otoriter liderlerle yakınlaşan yıldız futbolcular, milyar dolarlık sponsorluk anlaşmaları ve “sporun toplumsal ruhunu” tüketen agresif markalaşma, futbolun hem dünyayı değiştirdiğini hem de dünya tarafından değiştirildiğini gösteriyor.

---

Futbol Artık Küresel Siyasetin Bir Sahnesi

FIFA’nın Trump’a “Barış Ödülü” vermesi, Cristiano Ronaldo’nun Beyaz Saray’daki devlet yemeğine katılması ve aynı dönemde FIFA’nın yolsuzluk davalarının düşmesi… Bu tablo, futbolun nasıl küresel güç ağlarının bir parçası haline geldiğini açıkça gösteriyor.

Futbolun elit yapıları — FIFA, büyük kulüpler, yayıncılar, sponsorlar — devletlerle, enerji zengini ülkelerle ve teknoloji devleriyle giderek daha iç içe geçmiş durumda. Sporun geleneksel bağımsızlığı büyük ölçüde erimiş durumda.

---

Futbolun Değişimi: Kültürel Bağdan Küresel Tüketime

1990’larda futbol hâlâ yerel toplulukların kimlik alanıydı. Tribünler semtin ruhuydu. Takım forması bir aidiyet göstergesiydi.
Bugün ise futbol:

• küresel markaların vitrinine,

• milyar dolarlık yayın endüstrisine,

• otoriter rejimlerin meşruiyet araçlarına,

• ve ölçüsüz bir futbol ekonomisine

dönüşmüş durumda.

Küreselleşmenin Futbolu Dönüştürmesi

Son 20 yılda yaşanan dönüşümün ana unsurları:

• Avrupa’nın dev kulüpleri Asya, Orta Doğu ve Amerika’ya genişledi.

• Forma sponsorlukları, şirket ortaklıkları, küresel turne programları astronomik boyutlara ulaştı.

• Premier League, İspanya ve Almanya gibi ligler dünyanın yerel liglerini seyirci, gelir ve yetenek açısından “kuruttu”.

• Tüm dünyada futbolun yerel dokusu zayıflarken, küresel markalaşma tek tip bir futbol kültürü yarattı.

Bugün Tayland’da bir market çalışanı da, Meksika’da bir öğrenci de aynı takımı izliyor: Manchester United, Real Madrid, Barcelona veya Manchester City…

---

Futbolun Toplumu Değiştirmesi: Yeni Siyaset, Yeni Kimlikler

Futbol artık:

• göçmen kimliklerinin,

• sınıf farklılıklarının,

• toplumsal adalet taleplerinin,

• kadın haklarının,

• ve uluslararası siyasetin

yansıdığı bir alan.

Kadınların Stadyum Mücadelesi

İran’da kadınların yıllarca stadyuma alınmaması, futbolun bir özgürlük talebinin simgesine dönüşmesine yol açtı.
Bugün İranlı kadınların bu mücadelesi tüm dünyada tanınıyor ve futbol, bir toplumsal haklar alanına dönüşüyor.

Göç ve Futbol

Afrika’dan Asya’ya, Güney Amerika’dan Balkanlara kadar genç futbolcuların göçü, küresel eşitsizliğin aynası:

• Nijeryalı oyuncuların Moldova, Vietnam veya Endonezya gibi düşük profilli liglere yönelmesi,

• Avrupa’ya giden yeteneklerin çok erken yaşta sistemin içine çekilmesi,

• yerel futbol kültürlerinin ekonomiye yenik düşmesi

futbolun toplumsal etkilerini görünür kılıyor.

Yerel Taraftar Kültürünün Çöküşü

Bilet fiyatlarının yükselmesi, statların şirketleşmesi ve turist taraftar istilası nedeniyle:

• alt sınıf taraftarlar tribünlerden dışlanıyor,

• “semt ruhu” kayboluyor,

• futbol artık toplumsal dayanışmanın değil, tüketimin alanı oluyor.

Hooliganlık azaldı belki, ama asıl sebep polis önlemleri değil: orta ve alt sınıf artık bilet alamıyor.

---

Sporwashing: Futbol Otoriter Rejimlerin Yeni Silahı

Son 10 yılda Suudi Arabistan, Katar ve BAE’nin futbola yaptığı yatırım, futbolda yeni bir çağ başlattı.
Bu ülkeler:

• Avrupa’nın köklü kulüplerine ortak oldu,

• dev turnuvalara ev sahipliği yaptı,

• yıldız futbolcuları astronomik maaşlarla transfer etti,

• ve itibarlarını futbolla “akladı”.

Cristiano Ronaldo’nun Suudi ligine transferi sadece bir spor olayı değildi; küresel kamuoyunu yumuşatmaya yönelik bir stratejinin parçasıydı.
Katar’ın Dünya Kupası için binlerce işçinin ölümüne yol açan inşaat projeleri, futbolun karanlık yüzünün en dramatik örneği oldu.

---

Futbolun İçinden Doğan Yeni Düzen

Bugün futbol:

• jeopolitik bir araç,

• ulusal kimliğin parçası,

• milyarlarca dolarlık bir ekonomi,

• küreselleşmenin aynası,

• toplumsal taleplerin sahnesi.

Futbol hem toplumları şekillendiriyor hem de toplumların dönüşümünden etkileniyor.

Peki bu değişim geri döner mi?

Yerel ligler güç kaybederken, uluslararası futbol markaları büyürken, futbolun topluluk ruhu geriye itiliyor.
Ancak aynı zamanda futbol hala:

• dayanışma,

• toplumsal değişim,

• özgürlük mücadelesi,

• kültürel kimlik

taşıyan güçlü bir alan.

Bugünün futbolu, para ve gücün etkisi altında olsa da, bir yandan da hâlâ insanların hikâyelerini taşımaya devam ediyor.

Kaynak:  Foreign Policy Magazine

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]