ANALİZ: Eylül’de Dış Ticaret Açığı Sıçradı: İthalat %9 Arttı, Altın Talebi Patladı

Cari fazla daralırken, sanayi üretimi ve ihracat zayıf sinyaller veriyor

Türkiye’nin dış ticaret açığı eylülde yeniden genişledi. TÜİK verilerine göre ihracattaki sınırlı artışa karşılık ithalattaki hızlı yükseliş, dış dengedeki kırılganlığı derinleştirdi. Veriler, iç talepte yavaşlamanın sınırlı kaldığını, sanayi üretiminde ise zayıf seyrin sürdüğünü gösteriyor.

---

İthalat %8,7 arttı, dış açık 6,9 milyar dolara yükseldi

Eylül ayında ihracat yıllık bazda %2,8 artarak 22,6 milyar dolara, ithalat ise %8,7 yükselerek 29,5 milyar dolara çıktı. Böylece dış ticaret açığı bir önceki aya göre 4,2 milyar dolardan 6,9 milyar dolara sıçradı.

Yıllıklandırılmış dış ticaret açığı da 87,5 milyar dolardan 89,2 milyar dolara yükselerek dış dengedeki bozulmanın sürdüğüne işaret etti.

---

Enerji ve altın hariç dengede de açık büyüdü

Enerji ve altın hariç ihracat %2,1 artışla 21,3 milyar dolar, ithalat ise %5,8 yükselerek 22,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece çekirdek dış ticaret dengesi bu dönemde 1,2 milyar dolar açık verdi.

Eylül ayında altın ithalatı 1,1 milyar dolardan 2,5 milyar dolara yükselerek ikiye katlandı. Yılın ilk dokuz ayında toplam altın ithalatı 15,8 milyar dolara, 12 aylık toplam ise 21,7 milyar dolara ulaştı. Uzmanlar, yüksek altın talebinin finansal risklere karşı “güvenli liman” arayışını yansıttığını belirtiyor.

---

Tüketim malları ithalatı arttı, iç talep hâlâ güçlü

Eylül ayında tüketim malı ithalatı 4,3 milyar dolardan 4,6 milyar dolara yükselirken, yıllık toplam ithalat 59,3 milyar dolara çıktı.

Dayanıklı tüketim malları ithalatı aylık bazda %8 artarak 573 milyon dolar, binek otomobil ithalatı ise 1,6 milyar dolardan 1,7 milyar dolara yükseldi.

Ağustos ayında yaşanan gerilemenin ardından bu sınırlı toparlanma, üçüncü çeyrekte iç talepte kısmi bir yavaşlama olsa da talep dinamiklerinin hâlâ canlı olduğuna işaret ediyor.

---

Cari fazla daralıyor, riskler aşağı yönlü

Ekonomistler, eylül ayında cari işlemler dengesinin 2,1 milyar dolar fazla vermesini bekliyor. Ancak bu rakam, önceki aylara kıyasla belirgin bir daralmaya işaret ediyor.

Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı eylülde 2,8 milyar dolardan 4,4 milyar dolara yükselirken, hizmet gelirlerinden kaynaklanan fazla (özellikle turizm gelirleri) 9,5 milyar dolardan 7,6 milyar dolara gerileyecek.

Yıl sonu cari açık tahmini 22 milyar dolar (GSYH’nin %1,5’i) seviyesinde korunuyor. Ancak ekonomistler, altın ithalatındaki artış ve ihracat performansındaki zayıflık nedeniyle tahmin risklerinin aşağı yönlü olduğuna dikkat çekiyor.

---

Sanayi üretiminde daralma sinyali

Dış ticaret verileri aynı zamanda sanayi üretiminde zayıflamanın sürebileceğine işaret ediyor. Enerji ve altın hariç ara malı ithalatı eylülde aylık %13,6, yıllık %7,1 arttı.

Buna karşın, sanayi faaliyetinin önemli göstergesi olan İSO Türkiye İmalat PMI endeksi eylülde 47,3’ten 46,7’ye gerileyerek daralma bölgesinde kaldı. Yılın ikinci çeyreğinde ortalama 47,06 olan PMI, üçüncü çeyrekte 46,63’e düştü.

Bu tablo, mevsimsel etkilerden arındırılmış sanayi üretiminde eylülde daralma yaşanabileceğine işaret ediyor. Ağustos ayında sanayi üretimi aylık %0,4 artmış, yıllık bazda ise %7,1 büyümüştü.

---

Politika yapıcılar için uyarı: Dış denge kırılganlığı artıyor

Eylül verileri, dış dengenin yeniden bozulduğunu ve iç talebin beklenenden daha dirençli kaldığını ortaya koyuyor. Bu durum, TCMB’nin “çıktı açığı ve dezenflasyon” söylemine rağmen talep tarafının hâlâ güçlü olduğunu gösteriyor.

Yükselen enerji fiyatları, artan altın talebi ve zayıf ihracat performansı, yıl sonuna kadar dış dengeyi baskılamaya devam edebilir. Bu görünüm, para politikasında gevşeme beklentilerinin sınırlı kalmasına yol açabilir.

Kaynak:  Tacirler Yatırım, ParaAnaliz