“NADİR ELEMENTLER SAVAŞI” VE TÜRKİYE: FIRSATLAR VE RİSKLER

Çin’in perşembe günü ilan ettiği nadir toprak elementleri üzerindeki yeni ek yaptırımlar bir zamandır ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşının en önemli alanlarından biri olan “nadir toprak elementleri” cephesini de hareketlendirdi. ABD’nin özellikle savunma sanayi Çin’in neredeyse tekel olduğu bu nadir elementlere son derece muhtaç. O nedenle ABD bir süredir nadir elementlerdeki Çin’e bağlılığı azaltmak için alternatif kaynaklar arıyor. Bu kaynaklardan biri de Türkiye.

Geçtiğimiz günlerde Beyaz Saray’da yapılan Erdoğan- Trump görüşmesinde bu konuda da bir uzlaşmaya varıldığı açıklanmıştı.

Türkiye’de özellikle Eskişehir civarında önemli nadir element rezervlerinin olduğu biliniyor. O görüşmeden sonra uluslararası basında çıkan haberlerde Beylikova’da keşfedilen büyük bir nadir toprak yatağını geliştirmek için potansiyel ortaklık için görüşüldüğü yazılıyor.
Haberlerde söz konusu edilen nadir elementler özellikle seryum, praseodim ve neodimyumu içeriyor.

Batının ilgisi Erdoğan-Trump zirvesinden çok daha önce Türkiye’deki nadir elementler üzerindeydi. İşte aşağıda 2022’den kalma bir tvit

🇹🇷✅ #Turkey has discovered the second-largest reserve of rare earths

1. 🇨🇳 800 million tons
2. 🇹🇷 694 million tons

➡️Caveat: Grade is still to be determined#mining #mineralshttps://t.co/1acTU1qXgp pic.twitter.com/0eb3NjJjGv

— Prof. Michael Tanchum (@michaeltanchum) July 8, 2022

Özetle şöyle diyor: Türkiye nadir elementlerde dünyadaki ikinci büyük rezervi keşfetti. Çin’de 800 milyon ton Türkiye’de 694 milyon ton.

Yakın zamanda ise Ukrayna Merkez Bankası’nın Başkanı Shevchenko’nun şu tviti ilgi çekiciydi. Shevchenko Türkiye’deki nadir elementlerin bulunduğu bölgelerin jeolojik haritasını veriyor ve özetle şöyle yazıyordu: “Türkiye dünyadaki en büyük nadir element rezervlerinden birine sahip olan Batı Anadolu’daki bu rezervleri geliştirmek için yüzünü Çin’e ve Rusya’ya değil batıya dönüyor. Çin ve Rusya ile bu konudaki görüşmeleri teknoloji transferi konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle çöktü. Nadir elementler rüzgar tribünleri, elektrikli araç motorları ve savunma sanayi ürünleri için vazgeçilmez durumda.”

Aslında yine Trump görüşmesinden önce de konu bizzat ABD Kongresinde gündeme getirilmişti. Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi- Avrupa Alt Komitesi’nde 5 Nisan 2025’te yapılan görüşme tuttanaklarında konu tartışılmıştı.

PEKİ YA RİSKLER?

Öte yandan Türkiye’nin alternatif durumu bazı sıkıntılar da getiriyor. Batı basınında giderek sıklaşan yazılarda Türkiye’nin Batı ile Rus-Çin ortaklığı arasındaki kısmi tarafsızlık tutumunu terk etmesi ve koşulsuz biçimde Batı ile işbirliği yapması yolunda baskılar artıyor. Erdoğan-Trump zirvesinde de Türkiye’nin artık Rusya’dan petrol ve gaz almaması yolunda Trump’ın telkinleri bizzat Trump tarafından açıklanmıştı.

Nadir Toprak Elementi Şirketlerinin Hisseleri Borsada Yükseldi

ABD’nin nadir toprak elementi ihtiyacının %70’i Çin’den sağlanıyordu. Burada kritik faktör sadece rezervler değil. Elementler değil sadece nadir olan onları topraktan ayırmak için gereken kimyasal işlemler çok zor ve bunu başaran rafineriler de nadir. Çin yıllarca o rafinerileri geliştirirken Batı geride kaldı. Şimdi Trump bu durumu değiştirmek istiyor. Bu durumun bir sonucu da borsalarda nadir toprak elementi şirketlerinin hisselerinin Trump’ın açıklamalarından sonra hızla yükselmesi oldu.