Trump’ın Azerbaycan-Ermenistan Barış Planı Türkiye’ye Yeni Fırsatlar Açıyor: Kars-Dilucu Demiryolu Projesinde İlk Kazma

Özet:

ABD Başkanı Donald Trump’ın aracılık ettiği Azerbaycan-Ermenistan barış planı kapsamında Türkiye, Kars-Dilucu Demiryolu Projesi için 22 Ağustos’ta temel atma töreni düzenledi. 224 km uzunluğundaki hattın, Azerbaycan’ın Nahçıvan Özerk Bölgesi’ne uzanan yeni bir bölgesel ticaret ve ulaşım koridorunun en kritik ayağı olması planlanıyor. Proje tamamlandığında, yıllık 15 milyon ton yük ve 5,5 milyon yolcu kapasitesine sahip olacak. Ancak proje takvimi, finansman yapısı ve diğer güzergâhların durumu hâlâ belirsizliğini koruyor.

Kars-Dilucu Demiryolu Trump Planının Merkezinde

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, temel atma töreninde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın mesajını okuyarak projenin stratejik önemini vurguladı:

“Trump’ın barış planı, Güney Kafkasya’daki ekonomik iş birliğini artıracak, sınırların açılmasını hızlandıracak ve diplomatik normalleşme sürecine ivme kazandıracak.”

Uraloğlu ayrıca hattı “Çin’den Avrupa’ya uzanan sosyo-ekonomik bağları güçlendiren uluslararası bir çelik köprü” olarak tanımladı.

TRIPP Koridoru: Orta Koridorun Yeni Omurgası

Proje kapsamında inşa edilecek Kars-Dilucu hattı, Nahçıvan üzerinden Azerbaycan’a bağlanacak ve oradan geçecek olan yeni “Trump Route for International Peace and Prosperity” (TRIPP) transit koridorunun ana ayağı olacak.

• TRIPP → Azerbaycan ile Nahçıvan’ı, Ermenistan topraklarından geçerek birbirine bağlayacak.

• Orta Koridor → Projenin tamamlanmasıyla, Doğu Asya ile Avrupa arasındaki yük ve yolcu taşımacılığında TRIPP’in en kritik rota olması bekleniyor.

Finansman Sağlandı Ama Belirsizlikler Devam Ediyor

Kars-Dilucu Demiryolu Projesi’nin yatırım programına 2022’de dahil edildiği ve 3,4 milyar dolar maliyetle planlandığı açıklandı.

• Toplam bütçe: 3,4 milyar dolar

• Dış kredi: 2,7 milyar dolar

• Bugüne kadar ayrılan tutar: 61 milyon dolar

Temmuz sonunda Ankara, Japonya’nın Mitsubishi UFJ Financial Group (MUFG) liderliğinde, İsveç’in EKN İhracat Kredi Ajansı, Avusturya’nın OeKB Ajansı ve İslam Kalkınma Bankası ile 2,4 milyar euroluk finansman paketi üzerinde mutabakata varıldığını duyurdu. Ancak kurumların resmi teyitleri henüz yapılmadı.

Zamanlama Konusunda Netlik Yok

Her ne kadar temel atma töreni yapıldıysa da, projenin gerçekten başlatılıp başlatılmadığı konusunda soru işaretleri devam ediyor.

• Bakan Uraloğlu, sürecin 4-5 yıl sürebileceğini belirtti.

• Ancak bugüne kadar inşaat ihalesi açılmadı; yalnızca 2024 sonunda danışmanlık hizmetleri için ihale yapılmış durumda.

• Bu nedenle törenin, inşaat başlangıcından çok siyasi bir mesaj olarak değerlendirilme ihtimali yüksek görünüyor.

Mevcut Demiryolu Hatları Yeniden Açılabilir mi?

Trump, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında 8 Ağustos’ta imzalanan Ortak Bildiri, Ermenistan’ın tüm ulaşım güzergâhlarını yeniden açma hakkını tanıyor.

• Kars-Yerevan-Bakü hattı → Sovyetler Birliği döneminde aktif olan bu hat, küçük onarımlarla yeniden kullanılabilir.

• Mevcut hatların rolü → Ancak, bu güzergâhların TRIPP ve Orta Koridor içerisindeki stratejik önemine dair henüz netlik bulunmuyor.

BTK Hattı TRIPP Karşısında Geriliyor

Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan ortaklığında 2017’de açılan Bakü-Tiflis-Kars (BTK) hattı, TRIPP’in devreye girmesiyle trafik kaybı yaşayabilir.

• BTK kapasitesi: Yıllık 6,5 milyon ton yük → kârlı olması hâlinde 17 milyon tona kadar genişleme planı vardı.

• Ancak Mayıs 2023 itibarıyla toplam taşınan yük 1,47 milyon ton ile beklentilerin çok gerisinde kaldı.

• Gürcistan demiryolu altyapısının zayıflığı ve dağlık arazinin lojistik maliyetleri bu düşüşte belirleyici oldu.

BTK hattı, bakım çalışmaları nedeniyle Mayıs 2024’e kadar bir yıl kapalı kaldı. Ağustos başında Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Mikheil Kavelashvili görüşmesinde hattın kapasitesinin artırılmasına vurgu yapılsa da, henüz somut bir yol haritası açıklanmadı.

Sonuç: Stratejik Rota İçin Yarış Başladı

Trump’ın barış planı, Türkiye’nin Güney Kafkasya’daki ekonomik ve lojistik rolünü güçlendirme potansiyeli taşıyor. Ancak projenin hayata geçirilmesi, finansman, siyasi irade, bölgesel dengeler ve Ermenistan-Azerbaycan normalleşme sürecine bağlı olacak.

Atilla Yeşilada & Güldem Atabay’ın günlük/haftalık jeo-politik ve strateji notları ile Dünya Ekonomi, FX–tahvil–emtia analizleri için kurumsal abonelik için yazın: [email protected]
Not: Ücretli/kurumsal hizmettir. Yatırım tavsiyesi değildir.