Tarladan Sofraya Uçurum: Karpuz, Soğan ve Kabakta Rekor Zam

PARA ANALİZ- 2025 yazı, gıda fiyatlarında olağanüstü yükselişlerle geldi. Temel ihtiyaç ürünlerinde yaşanan sert fiyat artışları, dar gelirli vatandaşın mutfağını doğrudan etkiledi. Türkiye genelinde özellikle karpuz, kuru soğan, kabak, nohut ve kuru fasulye gibi ürünlerde yüksek oranlı zamlar dikkat çekerken, fiyat artışlarının yalnızca mevsimsel etkilere değil; üretim yetersizliği, lojistik maliyetler, stokçuluk ve denetimsizlik gibi yapısal sorunlara da dayandığı gözlemlendi.

Tarladan Sofraya Uçurum: Üretici 2 TL’ye Satıyor, Market 14 TL’ye!

Tüketicilerin büyük bir kısmı yaz meyve ve sebzelerine erişmekte zorlanıyor. Özellikle karpuz gibi sezonluk ürünlerde üretici fiyatı ile market fiyatı arasındaki farkın %600’ü aştığı görülüyor. Tarlada 2 TL olan karpuzun markette 14 TL’ye kadar satılması, zincirdeki denetimsizlikleri gündeme getiriyor.

Kuru soğanda ise hem hal fiyatlarındaki yükseliş hem de bazı bölgelerde yaşanan kuraklık ve depolama sorunları zamların başlıca nedenleri arasında.

Bakliyatta Kriz Sinyalleri: Nohut ve Fasulye Cep Yakıyor

Nohut ve kuru fasulye gibi bakliyatlar da son bir ayda %200’ün üzerinde zamlandı. Uzmanlara göre bu durumun temel nedenleri:

• Düşen yerli üretim,

• Yüksek döviz kuru nedeniyle pahalı ithalat,

• TMO’nun piyasa düzenleyici alım-satım rolünü zayıf oynaması,

• Depolarda yapılan spekülatif bekletmeler.

Özellikle sabit gelirli ailelerin protein kaynağı olarak tercih ettiği bu ürünlerdeki artış, halk sağlığını da tehdit edebilecek boyutlara ulaştı.

Yaz Zammının Gerekçeleri: İklim, Maliyet ve Denetimsizlik

Uzmanlar, yaz aylarında gıda fiyatlarındaki ani artışların yalnızca arz-talep dengesine bağlanamayacağını belirtiyor. Temel nedenler şöyle özetleniyor:

• İklim değişikliği nedeniyle düşük rekolte ve bölgesel kuraklık,

• Girdi maliyetlerindeki artış (mazot, gübre, ilaç vs.),

• Ulaşım ve soğuk zincir maliyetlerinin etkisi,

• Üretici ve tüketici fiyatları arasında adil olmayan fark,

• Yetersiz piyasa denetimi ve kayıt dışılık.

Tüketici ve Esnaf Tepkili

Pazarcılar da marketler gibi yüksek fiyattan satış yapmak zorunda kaldıklarını belirtirken, üreticiler ise artan maliyetlerin altından kalkamadıklarını ifade ediyor. Vatandaşlar ise “Artık karpuz bile lüks oldu, dilimle alıyoruz” diyerek duruma isyan ediyor.

Gıda Enflasyonu Genel Görünüm

Haziran ayı TÜFE verilerine göre yıllık gıda enflasyonu %30,2 seviyesinde. Ancak kalem bazında yapılan detaylı analizler, özellikle taze sebze ve meyvede bu oranın çok üzerinde artışlar yaşandığını gösteriyor. Resmi enflasyon rakamlarının, vatandaşın mutfağındaki gerçek enflasyonu yansıtmadığı yönünde eleştiriler de artıyor.