İklim Krizi Tarımı Vurdu: Üretimde Sert Düşüş, Fiyatlarda Artış Bekleniyor

TÜİK Tahmini: Üretimde Alarm Zilleri Çalıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2025 yılına ilişkin ilk bitkisel üretim tahminlerini açıkladı. Rapora göre, tarımsal üretimde geniş çaplı bir düşüş bekleniyor. Özellikle meyve grubu büyük darbe alırken, tahıllar ve sebzelerde de kayıplar dikkat çekiyor.

Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde (yem bitkileri hariç) %5,3, sebzelerde %1,7, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde ise %24,4 oranında üretim düşüşü tahmin ediliyor. Bu verilere göre toplam üretim tahmini 71,4 milyon ton tahıl, 33 milyon ton sebze ve 21,4 milyon ton meyve düzeyinde olacak.

Meyve Üretimi Kriz Boyutunda

Meyve üretiminde beklenen düşüş, 7 milyon tona ulaşıyor. Özellikle kayısı, kiraz, Antep fıstığı, zeytin, elma ve üzümde ciddi kayıplar var. Kayısıda %65, kirazda %55, Antep fıstığında %54, zeytinde %40, elmada %38 ve üzümde %18’e varan azalmalar dikkat çekiyor. Bu düşüşler, pazardaki fiyat artışlarını tetiklemeye başladı.

Zirai don, birçok bölgede meyve bahçelerinde büyük zarara yol açtı. TÜİK tahminlerine göre, Malatya gibi üretim merkezlerinde kayısı üretimi neredeyse sıfırlanmış durumda.

Fiyatlar Artıyor, Ambalaj Stratejileri Değişiyor

Üretimdeki bu büyük düşüş, doğrudan tüketici fiyatlarına yansıyor. Meyve fiyatlarının yüksekliği nedeniyle birçok pazarcı ve market, fiyat etiketlerinde artık kilogram yerine 250 gramlık veya yarım kilogramlık etiketler kullanıyor. Bu durum, tüketici tepkisini azaltmayı amaçlıyor.

Sebzede Görece İyi Seyir

Sebze grubunda kayıp daha sınırlı. Toplam üretim %1,7 düşerek 33 milyon tona gerileyecek. Domateste %5,7’lik düşüş öngörülürken, karpuz ve kuru soğanda hafif artış bekleniyor.

Tahıllarda Düşüş, Mısırda Artış

Tahıllarda özellikle buğday, arpa ve yulaf üretiminde kayıplar yaşanacak. Buğdayda üretim %5,8 düşüşle 19,6 milyon tona, arpada %8 düşüşle 7,4 milyon tona gerileyecek. Yulaf üretiminde ise %23’lük dramatik bir azalma öngörülüyor. Buna karşılık mısır üretiminin %4,9 artarak 8,5 milyon tona çıkması bekleniyor.

Yağlı Tohumlarda Farklı Yönlü Seyir

Ayçiçeği üretiminde %4,8, kanolada ise %47 artış öngörülüyor. Soya üretimi ise %11 düşüşle 160 bin tona gerileyecek. Kuraklık nedeniyle daha az su isteyen ürünlere yönelim artmış durumda.

Kuru Baklagiller ve Diğer Ürünlerde Durum

Mercimekte %16’ya varan düşüş öngörülürken, nohutta %5,2, fasulyede %1,5 üretim artışı bekleniyor. Patates %13, pamuk %2, şeker pancarında ise %6,5 oranında üretim kaybı yaşanacağı tahmin ediliyor.

Fındıkta Yine Rekolte Tartışması

Fındıkta üretimin %27,5 düşerek 717 bin tondan 520 bin tona inmesi bekleniyor. Ancak, uluslararası tahminlerde bu miktarın daha da düşük olacağı belirtiliyor. Türkiye’nin önemli ihracat ürünlerinden biri olan fındıkta ihracatçılar ile resmi makamlar arasında veri farklılıkları sürüyor.

Bazı Meyvelerde Sınırlı Artış

İncir, avokado, böğürtlen, kızılcık ve mavi yemiş gibi üretim hacmi düşük olan bazı meyvelerde artış öngörülüyor. Örneğin incirde üretimin %10 artarak 413 bin tona ulaşması bekleniyor. Ancak bu ürünlerin genel toplam içindeki payı oldukça düşük.

Özet: Yaz Aylarında Fiyatlar Yükselebilir, İhracat ve İthalat Etkilenecek

TÜİK’in 2025 yılı ilk tahmini, tarımsal üretimin pek çok kalemde düşüş yaşayacağını gösteriyor. Özellikle meyve grubunda yaşanan daralma, hem iç piyasa fiyatlarını yükseltecek hem de ihracat performansını olumsuz etkileyecek. Bazı kalemlerde ithalat artışı da gündeme gelebilir.

Tarımda yaşanan bu gelişmeler, iklim krizinin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerini bir kez daha gözler önüne seriyor. Hasat dönemi ilerledikçe veriler netleşecek olsa da, önümüzdeki aylarda tarım ürünlerinde fiyat artışlarının sürmesi bekleniyor.

Kaynak:  Ekonomim, Ali Ekber Yıldırım. Sadece alıntıdır

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]