Barış Soydan Yazdı: Devalüasyon kaçınılmaz mı?

Bu soruyu aklıma geçen hafta Marmaray’da karşılaştığım bir oyuncak ithalatçısı düşürdü. Kadıköy’de inmiş yürüyordum, “Barış Bey” diye seslendi, selamlaştık, birlikte yürümeye başladık. Çin’den oyuncak ithal ediyormuş, bu nedenle olsa gerek, kuru merak ediyordu, “Sizce doları burada daha ne kadar tutabilirler?” diye sordu. Ben ekonomi yönetiminin kuru yaz sonuna kadar rahatça tutabileceğini düşünenlerdenim, bu minvalde yanıt verdim, herkesin ve muhtemelen onun da bildiği şeyler, “Dolarda hızlı yükseliş olursa enflasyon yükselir, bu durumda Mehmet Şimşek’in 2023’ten beri uyguladığı politikalar çöpe gider, koltuğunda kalmasının anlamı kalmaz. Hem yaza girdik, turizm sayesinde yurt içinde döviz bollaşacak. Zaten Merkez Bankası’nın son faiz artırımı sonrasında döviz talebi de durdu, kasası yine dolmaya başladı…”

Meğer retorik bir soruymuş, kendi cevabı hazırmış, “Doların gerçek değerinde olmadığı açık” diye karşıladı söylediklerimi, “Bence bu politika sürdürülebilir değil, dolar bir-iki yıla patlar.”

REEL DEĞERLENMENİN GETİRDİĞİ NOKTA

TL’de reel değerlenmenin Merkez Bankası’nın resmi stratejisi olduğunu biliyoruz. Aylardır bunu bütün faiz kararlarına koyuyor, Para Politikası Kurulu’nun son kararında yer alan cümle şöyleydi örneğin: “Para politikasındaki kararlı duruş; yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında reel değerlenme ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtası ile dezenflasyon sürecini güçlendirmektedir.” Bu politika sonucunda TL gerçekten de 2024’te ciddi oranda reel olarak değerlendi, dolar geçen yıl TL karşısında reel olarak yüzde 16.71 değer yitirirken Euro’daki reel kayıp yüzde 20’yi geçti.

Finansal yatırım araçlarının yıllık reel getiri oranları, Aralık 2024

Bu politika bu yıl artık geçen yılki nobranlıkta sürdürülmüyor. Geçen ay dolar enflasyonun bir tık üzerinde değer kazandı.

Finansal yatırım araçlarının üç aylık reel getiri oranları, Mayıs 2025

Ama TL’de reel değerlenmenin durmuş olması 2023’ten bu yana sürdürülen politika sonucunda ithalatın cazibesinin çok arttığı, ihracatçıların rekabet yeteneklerini ciddi ölçüde yitirdiği gerçeğini değiştirmiyor. (Çok uzun vadeli olarak bakıldığında TL’nin aslında reel olarak değerli değil değersiz olduğu tezinin ise bana kalırsa bir anlamı yok. Daha doğrusu, İtalyan şirketleriyle aynı fiyata dünyaya mal satmaya çalışır hale gelen bir tekstil ya da oto yan sanayi şirketi için anlamı yok. Teorik olarak doğru ama pratik olarak anlamsız bir tez bu.)

Bu politika ithalatın cazibesini ciddi anlamda artındı, nitekim otomotiv ithalatı patladı. Nisan ayında bugüne kadarki en yüksek otomotiv ithalatı gerçekleşti.

Türkiye 2022’nin başında ayda kabaca 1 milyar dolarlık otomotiv ithalatı yapıyordu, bugün 3.5 milyar dolara yakın aylık ithalat var. Pek çok sektörde benzeri durum yaşanıyor. Yani evet, oyuncak ithalatçısının tezi doğru: Bu sürdürülebilir bir durum değil, bir noktada ciddi bir devalüasyon olacağı açık.

Çok partili bir demokraside hicbir iktidar bunu çok uzun süre göze alamaz çünkü. Tarım ve sanayinin, yani üretimin ekonomiden aldığı pay yüzde 21’e geriledi, daha kaça inecek ki?

Evet, bir noktada devalüasyon kaçınılmaz. Ama hangi noktada? Bana kalırsa yakında değil, ben tıpkı Mayıs 2023 seçimleri öncesinde olduğu gibi kurun ama faizle ama rezervle, bunların yetmediği noktada kur korumalı mevduatla seçime kadar tutulacağını düşünüyorum. Çünkü bu politika daha önce sonuç verdi, Mayıs 2023 seçimleri öncesi dolar 20 TL’nin altında tutulmamış olsa iktidar bu seçimi kazanabilir miydi sizce?

Ama bir sonraki seçime de en az iki yıl var. Ne demişti Keynes? “Uzun vadede hepimiz öleceğiz”, iki yıl birçok sektörün ölmesine yeter de artar bile. Öyleyse?

Türkiye ekonomide kırk katırla kırk satır arasına sıkışmış durumda. Bu sıkışmışlık seçimi öne çekebilir.