ABD’den Türkiye’ye Yaptırım Darbesi: İran’a Yönelik “En Sert Uyarı” Geldi

Washington, Türk Şirketlerini Kara Listeye Aldı: “Yaptırım Kaçakçılığına Tolerans Göstermeyeceğiz”

ANKARA / İSTANBUL – Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye merkezli şirketlere yönelik yaptırım uygulamasını sert bir şekilde artırdı. ABD, Ankara ve İstanbul’daki yaklaşık bir düzine firmaya, İran’a yönelik ambargoları deldikleri ve çift kullanımlı teknolojileri İranlı kuruluşlara tedarik ettikleri iddiasıyla yeni cezai yaptırımlar getirdi. Bu hamle, Washington’dan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yönetimine, İran’a yönelik yaptırım kaçakçılığına tolerans gösterilmeyeceği yönünde net ve yüksek perdeden bir uyarı olarak yorumlanıyor.

ABD Ticaret Bakanlığı’na bağlı Sanayi ve Güvenlik Bürosu (BIS), tek bir seferde daha önce eşi benzeri görülmemiş bir adım atarak dokuz Türk şirketini “Varlık Listesi”ne (Entity List) ekledi. 9 Ekim 2025 tarihli Federal Register’da yayımlanan karar, Türkiye’ye yönelik tek seferde uygulanan en kapsamlı yaptırım listelerinden biri olma özelliğini taşıyor.

Gizli Tedarik Ağının Şifreleri Çözüldü

Kuru hukuki dilin arkasında, Washington ile Ankara arasında uzun süredir devam eden yaptırım uygulama anlaşmazlığını derinleştiren, havacılık parçaları ve gizli tedarik rotalarından oluşan karmaşık bir hikaye yatıyor. ABD hükümeti, kara listeye alınan bu Türk kuruluşlarının aracı, komisyoncu veya paravan şirket olarak görev yaptığını ve kontrollü maddeleri—özellikle Amerikan menşeli havacılık, sanayi makineleri ve çift kullanımlı teknolojilerle ilgili olanları—İran’a yönlendirdiğini iddia ediyor.

BIS tarafından uygulanan yeni kural, listelenen kuruluşlara yönelik ABD ihracatını, yeniden ihracatını veya ülke içi transferlerini derhal yürürlüğe giren bir toptan yasağa tabi tutuyor. ABD menşeli mal veya teknoloji içeren her türlü işlem artık lisans gerektiriyor ve Ticaret Bakanlığı, bu lisans taleplerinin ulusal güvenlik endişeleri nedeniyle peşinen reddedileceğini belirtiyor. Yaptırım kararında, şirketlerin “halihazırda ABD Varlık Listesi’nde veya Hazine Bakanlığı’nın Özel Olarak Belirlenmiş Vatandaşlar listesinde (SDN) yer alan kuruluşlar dahil olmak üzere, ABD menşeli maddeleri İran’a yönlendirme faaliyetlerine karıştığı” ifade ediliyor.

Savunma ve Havacılık Sektörüne Ağır Darbe

Yaptırımların en çok dikkat çeken boyutu, Türkiye’nin hızla büyüyen havacılık ve savunma tedarik ekosisteminin kalbindeki firmaları hedef alması oldu. Bu durum, ABD’nin Türkiye’yi, İran’ın ambargolu hassas teknolojileri edinmesi için uygun bir lojistik üs olarak görmeye devam ettiğini bir kez daha gözler önüne seriyor.

Listeye giren önemli firmalar arasında Atadoruk Havacılık Savunma Sanayi Ticaret Limited Şirketi (Atadoruk Aviation) ve TGB Aviation bulunuyor.

• Atadoruk Aviation: Ankara merkezli şirket, bir dönem internet sitesinde kendisini “ABD ve NATO platformları için” küresel uçak ve helikopter parçaları tedarikçisi olarak tanıtıyordu. Şirketin kendi pazarlama dilinin, Washington’ın, kısıtlanmış Amerikan yapımı bileşenlerin İranlı son kullanıcılara transferini kolaylaştırdığı yönündeki iddiasıyla çelişmesi dikkat çekiyor.
• TGB Aviation (Tugberk Havacılık İthalat İhracat Ltd. Şti.): İstanbul merkezli bu firma ise daha spesifik bir iddiayla karşı karşıya: ABD menşeli uçak bileşenlerini, ABD Hazine Bakanlığı tarafından uzun süredir kara listede tutulan İran Uçak İmalat Sanayii’ne (HESA) bağlı aracılar aracılığıyla İran’a sevk etmekle suçlanıyor. BIS’e göre, TGB’nin ağı, HESA’nın onarım ve potansiyel askeri adaptasyon için hayati yedek parçaları edinmeye devam etmesini sağladı.

Kara Liste Sanayi ve Ticareti Kapsıyor

Geri kalan yedi Türk şirketi ise, makine, sanayi ekipmanları, inşaat malzemeleri ve kalibrasyon hizmetleri gibi farklı sektörlere yayılmış durumda, ancak hepsinin ortak noktası, İran bağlantılı tedarik planlarında kanal görevi görmekle suçlanmaları. Listeye eklenen diğer şirketler şunlardır:

• DBC Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş.: Sondaj, madencilik ve endüstriyel makine tedarikçisi.
• Business Metal Sanayi ve Dış Ticaret Ltd. Şti.: Kayıtları İranlı şahıslara ait olan metal ticareti firması.
• Erçetin İş Makinaları Yedek Parçaları İnşaat ve Dış Ticaret Ltd. Şti.: İnşaat makineleri için yüksek hacimli mekanik parça tedarikçisi.
• Sisdoz Arıtma ve Pompa Teknolojileri A.Ş.: Su arıtma ve kimyasal transfer sistemleri (dozaj pompaları dahil) tedarikçisi. Bu tür pompalar, kimyasal ve çift kullanımlı işlem kategorilerinde yer alabiliyor.
• PMR Teknik Makine Ticaret Ltd. Şti.: “Roziba Inan Co.” adını da kullanan, endüstriyel ve petrokimya ticaret firması.
• UMS Ankara Kalibrasyon Mühendislik Müşavirlik Mümessillik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.: Kalibrasyon ve metroloji hizmeti sağlayıcısı. Kalibrasyon sertifikaları, yaptırım kaçakçılığında hassas makinelerin gerçek menşeini gizlemek için kullanılabiliyor.
• Yant İnşaat Gıda Turizm Sanayi Dış Ticaret Ltd. Şti.: İnşaat, gıda ve turizm gibi birden çok alanda faaliyet gösteren ticaret şirketi.

Bu dokuz şirketin ortak özelliği, sektörlerinden bağımsız olarak izlenmesi zor malların—uçak yedek parçaları, sondaj bileşenleri, pompalar ve makine sistemleri—lojistiğine dahil olmalarıdır.

Bu yaptırımların bir sonucu olarak, Amerikalı tedarikçiler bu firmalarla iş yapmaya devam etmek için kesinlikle reddedilecek olan özel lisanslar almak zorunda kalacak. Ayrıca, ürünlerinde ABD bileşenleri veya yazılımı kullanan yabancı şirketlerin de listelenen Türk firmalarıyla iş yapması yasaklanabilir. Bu durum, firmaları küresel yüksek teknoloji ve tedarik zincirlerinden fiilen koparacaktır.

Kaynak:  Nordic Monitor