ANALİZ: İstanbul Barış Görüşmeleri, Ukrayna ve Rusya Arasındaki Derin Uçurumu Ortaya Koydu

2022’de Moskova’nın Ukrayna’yı tam ölçekli işgalinden bu yana taraflar arasında yapılan ilk üst düzey yüz yüze görüşmeler, bir ateşkese giden yolda hâlâ ne kadar uzakta olduklarını gözler önüne serdi. Her ne kadar bin savaş esirinin karşılıklı olarak takas edilmesi konusunda prensipte anlaşma sağlanmış olsa da, temel meselelerdeki görüş ayrılıkları derinliğini koruyor.

Ancak ev sahibi ülke Türkiye’nin Dışişleri Bakanı, düşman tarafların daha fazla görüşme yapma konusunda prensipte uzlaştığını açıkladı. Bu da hızlı barış çağrısı yapan ABD Başkanı Donald Trump açısından kritik bir gelişme olarak yorumlandı.

Savaş Esiri Takası ve Yeni Görüşme Sinyali

Stimson Center’dan kıdemli araştırmacı Peter Slezkine, tarafların bin savaş esirinin serbest bırakılması ve yeniden görüşme niyetiyle birlikte ateşkes vizyonlarını sunma taahhüdünü “önemli adımlar” olarak niteledi. “İki tarafın doğrudan temas kurması başlı başına umut verici bir gelişme,” dedi.

Ukrayna, ABD ve Batılı müttefikler, ön koşulsuz 30 günlük bir ateşkes çağrısında bulunarak barış görüşmeleri için alan açılmasını talep etti. Ancak Ukrayna topraklarının yaklaşık beşte birini kontrol eden Rusya, Kiev’in bu bölgelerden çekilmesini ve bu toprakların Rusya’nın parçası olarak tanınmasını içeren maksimalist taleplerinden vazgeçmiş değil.

Ukrayna: “Moskova’nın Talepleri Gerçeklikten Kopuk”

Ukraynalı üst düzey bir diplomatik kaynak, Reuters’a verdiği bilgide Rusya’nın görüşmelerde “gerçeklikten tamamen kopuk” taleplerde bulunduğunu ifade etti. Kaynak, Rusya’nın Ukrayna’nın kendi topraklarından çekilmesini ve diğer yapıcı olmayan koşulları ileri sürdüğünü söyledi.

Kremlin’in baş müzakerecisi Vladimir Medinskiy ise görüşme sonrası yaptığı açıklamada, Rusya’nın hedeflerine ulaşana kadar savaşmaya devam edeceğini vurguladı. Medinskiy, İsveç’e karşı yürütülen 18. yüzyıldaki 21 yıllık savaşta kazanılan çarlık zaferlerini örnek vererek, Kiev’in direnişinin kendi sonunu hızlandırdığını ileri sürdü.

Yeni Barış Formülleri Masada

Reuters’ın ulaştığı bilgi notlarına göre, geçtiğimiz ay ABD’nin sunduğu ve Avrupa ile Ukrayna’nın karşı öneriler geliştirdiği barış planları hâlen geçerli en somut çerçeveler olarak görülüyor. Ancak İstanbul’daki görüşmelerde Moskova’nın Ukrayna’dan talepleri, bu önerilerin de ötesine geçmiş durumda.

Ukraynalı üst düzey bir yetkili, “Her yolculuk bir adımla başlar. Taleplerin başta abartılı olması doğaldır. Bu klasik bir pazarlık taktiğidir,” diyerek sürecin başlangıç evresinde olduğunu vurguladı.

Trump ve Putin Görüşmesi Gündemde

ABD Başkanı Trump, görüşmelerin hemen ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy ile pazartesi günü telefon görüşmesi yapacağını duyurdu. Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov da iki liderin görüşmesi için hazırlıkların başladığını açıkladı.

Trump, Truth Social üzerinden yaptığı açıklamada, görüşmenin ana gündem maddelerinin “her hafta ortalama 5000 Rus ve Ukraynalı askerin öldüğü bu kan banyosunun sona erdirilmesi ve ticaret” olacağını belirtti.

Putin Toplantıya Katılmadı, Heyet Gönderdi

Trump, geçtiğimiz hafta Körfez ülkelerinde bulunduğu sırada, eğer Putin de gelirse İstanbul’daki barış görüşmelerine katılmaya hazır olduğunu belirtmişti. Ancak Putin yalnızca bir heyet gönderdi. Görüşmeler yalnızca bir saat 40 dakika sürdü ve yalnızca savaş esirlerinin takası konusunda mutabakata varıldı. Takasın ne zaman gerçekleşeceği ise açıklanmadı.

Zelenskiy: “Rusya Yaptırımlarla Durdurulmalı”

Ukrayna lideri Zelenskiy, Sumy bölgesinde bir Rus insansız hava aracının dokuz sivilin ölümüne neden olmasının ardından, Moskova’ya yönelik yaptırımların güçlendirilmesi çağrısını yineledi. “Bu, sivillerin kasıtlı şekilde öldürülmesidir,” diyen Zelenskiy, “Rusya üzerinde baskı kurulmadıkça diplomasiye yönelmezler” ifadelerini kullandı.

Batılı Müttefiklerden Sert Tepkiler

Görüşmelerin ardından İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Pakistan ziyareti sırasında Reuters’a yaptığı açıklamada, “Rusya bir kez daha ciddi olmadığını gösterdi. Putin’e daha ne zaman ‘yeter artık’ diyeceğiz?” diye sordu. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise “Bugün elimizde ne var? Hiçbir şey,” diyerek Trump’a tepki gösterdi.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise Rusya’ya yönelik yeni bir yaptırım paketi üzerinde çalışıldığını açıkladı. Fransa, bu paketin Rus ekonomisini “boğmayı” hedeflemesi gerektiğini söyledi. Ancak üç yıldan uzun süredir uygulanan yaptırımların ardından daha ne kadar etkili olunabileceği belirsiz.

Sonuç: Taraflar Uzlaşmaya Uzak

İstanbul’da yapılan bu son görüşmeler, Ukrayna ile Rusya arasında hâlâ aşılması güç engeller bulunduğunu bir kez daha gösterdi. Trump’ın arabuluculuk çabaları, Avrupalı liderleri tedirgin etse de, kısa vadede ateşkes olasılığını tamamen dışlamamak gerektiği yorumları yapılıyor. Moskova ve Kiev’in doğrudan temas kurması bile diplomasi için bir umut ışığı olabilir.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik koşulları için bize e-mail atın: [email protected]