2008 Korkusu Geri Dönüyor: ABD Tahvilleri ve Özel Kredi Piyasasında ‘Sistemik Risk’ Alarmı

Finansal istikrara yönelik endişeler dün gece iki ayrı analizle tırmandı. The Conversation yazarı Prof. Steve Shifferes, ABD hazine tahvili piyasasında çöküş ihtimalinin 2008’e benzer küresel bir krizi tetikleyebileceğini belirtirken, UBS Yönetim Kurulu Başkanı Colm Kelleher özel kredi piyasasında “yaklaşan sistemik risk” olduğunu söyledi. Uzmanlara göre yüksek borçluluk, regülasyondan kaçan fonlar ve şeffaf olmayan kredi derecelendirmeleri küresel finans sistemini kırılganlaştırıyor.

Finansal istikrarsızlık korkuları büyüyor

Küresel piyasalar, iki önemli uyarının ardından 2008 benzeri bir krize sürüklenebileceği endişesi yaşıyor. Bir yandan ABD hazine tahvili piyasasının çöküş riski, diğer yandan özel kredi piyasasında hızla büyüyen denetimsiz finansal işlemler endişeleri artırıyor.

Ekonomi tarihçilerine göre, finansal krizler küresel kapitalizmin doğasında var ve 1970 sonrası “hiper küreselleşme” döneminde krizlerin sıklığı belirgin şekilde arttı. Latin Amerika borç krizi (1980’ler), Asya finansal krizi (1997), dot-com balonu (2000) ve Lehman Brothers’ın çöküşüyle başlayan 2008 krizi bunların en bilinenleri.

Bugün uzmanlar yeni bir kırılma noktası görüyor: ABD tahvil piyasası.

ABD tahvil piyasasında çöküş riski: “Finans sisteminin belkemiği kırılabilir”

The Conversation’a konuşan City University of London’dan ekonomi profesörü Steve Shifferes, ABD Hazine tahvili piyasasında oluşabilecek bir çöküşün küresel finans sistemini felç edebileceğini söylüyor.

Çünkü:

• ABD tahvilleri dünyadaki finansal işlemlerin %70’inde teminat olarak kullanılıyor.

• Piyasanın büyüklüğü 30 trilyon dolar.

• Bu menkul kıymetler, ABD Merkez Bankası (Fed) güvencesi nedeniyle “yeryüzünün en güvenli varlığı” olarak kabul ediliyor.

Ancak büyük bir risk unsuru var: Gölgede kalan dev finans aktörleri.

“Shadow banking” — yani özel sermaye fonları, hedge fonlar, emeklilik fonları ve risk sermayesi şirketleri — bankalar gibi denetlenmiyor ve rezerv tutma zorunlulukları yok.

Bu kurumların aşırı kaldıraçlı işlemleri, tahvil piyasasında dalgalanmanın bankacılık sistemine sıçrama riskini artırıyor.

IMF Başkanı Kristalina Georgieva da benzer şekilde, özel kredi piyasasının çökmesi ihtimalinin “geceleri uykusunu kaçırdığını” açıklamıştı.

ABD bütçe açığı ve yüksek borç tahvil piyasasını zorluyor

Trump yönetiminin vergi indirimleri ve harcama politikaları nedeniyle ABD kamu borcu patlıyor.

• 2025’te borç / GSYH oranı: %120

• 2035 tahmini: %134

Bu durum yatırımcılarda şu soruyu doğuruyor:

“ABD borçlanmaya devam ederse, tahvilleri kim satın alacak?”

Eğer talep düşerse:

• Tahvil fiyatları çöker

• Faizler keskin şekilde yükselir

• Küresel finansal şok tetiklenebilir

Benzer bir olay Birleşik Krallık’ta, Liz Truss döneminde yaşanmıştı: Fonlanmamış vergi paketleri açıklanınca tahviller çöktü, faizler fırladı, Bank of England acil kurtarma fonu açmak zorunda kaldı.

UBS Başkanı: “Özel kredi notlamasında 2008 benzeri risk var”

Aynı gün başka bir alarm da Hong Kong’dan geldi.

UBS Yönetim Kurulu Başkanı Colm Kelleher, küresel sigorta şirketlerinin özel kredi yatırımları için küçük ve zayıf derecelendirme kuruluşlarından “yatırım yapılabilir not” aldığını belirterek şu uyarıyı yaptı:

“Derecelendirme arbitrajı 2008’de mortgage balonunu patlattı. Bugün özel kredi piyasasında aynı risk büyüyor.”

• ABD sigorta şirketleri, düşük kaliteli varlıklara yatırım yapabilmek için özel derecelendirme mektupları kullanıyor.

• Bu notlar piyasaya açıklanmıyor, yalnızca fon ile yatırımcı tarafından görülüyor.

• BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası), notların şişirilmiş olabileceği konusunda uyarıyor.

Bu yapı, kriz anında yangın satışlarına (forced liquidation) yol açabilir.

Yüksekten uçan teknoloji hisseleri ve yapay zeka balonu

ABD borsası tarihsel ortalamalara göre aşırı değerli. Artışların büyük kısmı “Muhteşem Yedili” olarak bilinen teknoloji devlerinden geliyor. Ancak:

• Yapay zeka yatırımları beklenenden düşük getiri sağlarsa,

• Çin’in yapay zeka sistemleri öne geçerse,

Dot-com benzeri bir sert düzeltme yaşanabilir.

JPMorgan CEO’su Jamie Dimon:

“Piyasalar sandığınızdan daha kırılgan. Önümüzdeki 6–24 ay içinde büyük bir düzeltme olabilir.”

Sonuç: Yeni bir finansal kaos dönemine mi giriyoruz?

Uzmanlara göre üç risk bir araya geldiğinde tablo tehlikeli:

1. Aşırı borçlu devletler

2. Deregüle finans kurumları ve özel kredi piyasaları

3. Yapay zeka ve teknoloji balonu

IMF, son raporunda ortamı şöyle tanımlıyor:

“Piyasalarda aşırı değerlemeler, tahvil piyasalarında baskı ve gölge finansın yükselişi küresel istikrar riskini artırıyor.”

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz?
Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]