Z Kuşağının Öfkesi Küresel Bir Dalga Hâline Geldi: Rabat’tan Katmandu’ya Gençler Ayakta

Özet:

Fas’ta başlayan gençlik protestoları, Asya ve Afrika’nın dört bir yanında benzer hareketleri tetikliyor. Yüksek işsizlik, gelir eşitsizliği ve yozlaşmış siyasi elitler karşısında umutsuzluğa kapılan Z kuşağı, sokaklarda adalet ve fırsat eşitliği talep ediyor. Dünya genelinde yükselen bu öfke dalgası, yerleşik iktidar düzenlerini sarsıyor.

Fas’ta İki Ayrı Dünya: Rabat’ın Işıltısı, Salé’nin Umutsuzluğu

Fas’ın başkenti Rabat, modern yolları, kafeleri ve göz alıcı “Endülüs Bahçeleri”yle bir vitrin şehir gibi parlıyor. Ancak hemen nehrin karşısındaki Salé kasabasında bambaşka bir tablo var: bozuk yollar, işsizlik, suç oranları ve yoksulluk.

Bu hafta Salé’de gençlerin öncülüğünde başlayan protestolarda bankalar ve araçlar ateşe verildi, polisle çatışmalar yaşandı.
Hükümet sert müdahalede bulundu.
Tepkinin arkasında, yıllık genç işsizliğin %60’a ulaşması, elitlerin lüks yaşamı ve hükümetin 2030 Dünya Kupası için milyarlar harcamasına rağmen eğitim ve sağlığın ihmal edilmesi yatıyor.

“Ne Ev Sahibi Oluruz Ne Gelecek Kurarız”

29 yaşındaki sürücü Houssam, Rabat sokaklarında çalışarak geçimini sağlıyor.

“Kazanabildiğimle ev almak imkânsız. Hep eksi bakiyeyle yaşıyorum. Bu ülkede sadece vitrin seyrediyoruz,” diyor.

Onun gibi düşünen milyonlarca genç, hükümetin lüks projeleriyle kendi çaresizliği arasındaki uçurumu her gün hissediyor.

Z Kuşağı Ayakta: Nepal’den Endonezya’ya Küresel Öfke

Fas’taki olaylar, yalnızca bölgesel değil küresel bir gençlik isyanının parçası.
Son bir yılda Madagaskar, Endonezya, Kenya, Moğolistan ve Nepal gibi ülkelerde gençler sokağa döküldü.
Hepsinin ortak paydası: yaşlanan liderler, yolsuzluk, işsizlik ve sosyal medya aracılığıyla örgütlenen öfke.

Asya-Pasifik Vakfı uzmanı Michael Kugelman bu dalgayı şöyle yorumluyor:

“Hükümetler yıllardır bu öfkeyi bastırarak ya da görmezden gelerek yönetmeye çalıştı. Artık bu yöntem işlemiyor.”

Lüks İçinde Elitler, Umutsuz Gençlik

Zenginlik gösterileri, özellikle sosyal medyada gençleri daha da öfkelendiriyor.
Bakan çocuklarının İbiza’daki tatil fotoğrafları ya da siyasetçilerin üç yıllık maaş değerinde saatleri, yoksulluk içindeki gençlerin sabrını taşırıyor.

Nepal ve Bangladeş’teki protestolar bu nedenle en etkili olanlar arasında.
Nepal’de hükümet binaları yakıldı, elit ailelerin evleri hedef alındı, Başbakan istifa etti.
Bangladeş’te benzer biçimde uzun süreli Başbakan Şeyh Hasina görevini bırakmak zorunda kaldı.

Fas, Arap Baharı’ndan Bu Yana En Şiddetli Protestoları Görüyor

Fas’ta son bir haftada üç kişi öldü, binden fazla kişi gözaltına alındı.
Uzmanlara göre bu, 2011 Arap Baharı’ndan bu yana yaşanan en ciddi sokak hareketi.

Protestoların başını, kendini “GenZ212” olarak adlandıran, lidere bağlı olmayan genç bir grup çekiyor.
Talepleri net: hükümet, Dünya Kupası yatırımlarını değil, eğitim ve sağlık sistemini önceliklendirmeli.

Yükselen Eşitsizlik ve Sınırlı Büyüme

Fas son yıllarda otomotiv ihracatında Avrupa’nın önemli üretim merkezlerinden biri hâline geldi, ancak bu büyüme tabana yayılmadı.
Ülke ekonomisi 2011’den bu yana ortalama %4’ün altında büyüyor; bu tempo genç işsizliğiyle mücadeleye yetmiyor.

Analiz şirketi Pangea-Risk’in araştırma direktörü Bilal Bassiouni, tabloyu şöyle özetliyor:

“Farklı siyasi sistemlerde aynı sonuçları görüyoruz: yaşam maliyeti yükseliyor, iş fırsatları azalıyor, iktidar yaşlı ve değişime kapalı.”

Afrika’da Zincirleme Tepki: Madagaskar ve Kenya Örnekleri

Madagaskar’da polisin sert müdahalesi sonucu en az 22 kişi öldü.
Cumhurbaşkanı Andry Rajoelina kabinesini feshetti ama protestolar devam ediyor.

Kenya’da ise geçen yıl binlerce genç meclis binasını bastı, Cumhurbaşkanı William Ruto kabinesini görevden almak ve vergi yasasını geri çekmek zorunda kaldı.

Her iki ülkede de Z kuşağı, hükümetlerin “artık eskisi gibi yönetemeyeceğini” gösterdi.

Yeni Bir Siyasal Çağ mı Başlıyor?

Sosyal medya sayesinde birbirinden binlerce kilometre uzakta olan genç hareketleri, artık ortak bir söylem etrafında birleşiyor:
adalet, fırsat, değişim.

Bu dalga, yalnızca gelişmekte olan ülkeleri değil, Avrupa ve ABD’yi de etkiliyor.
Uzmanlar, genç seçmenlerin “merkez siyaseti” terk ederek radikal eğilimlere yönelmesinin aynı öfkenin Batı versiyonu olduğunu söylüyor.

Bassiouni’ye göre,

“Gençler sadece ekonomik değil, siyasal yenilenme de istiyor. Bu öfke dalgası uzun süre bastırılamaz.”

Kaynak:  Bloomberg

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]