Rusya-Ukrayna Savaşı Küresel Ekonomik Dengeleri Altüst Etti

Dördüncü yılına giren Rusya-Ukrayna savaşı, tarımdan turizme, enerjiden ulaştırma ve lojistiğe kadar pek çok sektörü derinden etkileyerek küresel ekonomik dengeleri sarsmış durumda. Yarın imzalanacak bir ateşkes, enerji ve tarımsal emtia fiyatlarında pozitif şok yaratabilir..

Enerji Dengeleri Değişiyor

Savaşın en büyük etkilerinden biri küresel enerji piyasasında yaşandı. Savaş öncesi Rusya, dünya petrol arzının %14’ünü ve doğal gaz arzının %9’unu karşılıyordu. Avrupa Birliği’nin en büyük doğal gaz tedarikçisiydi ve %40’lık pazar payıyla beş on yıllık boru hattı yatırımlarının meyvesini topluyordu.

Ancak savaşla birlikte Rusya, ABD, Katar ve Norveç gibi sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedarikçilerine karşı önemli ölçüde güç kaybetti. 2021’de AB’ye 201,7 milyar metreküp gaz ihraç eden Rusya’nın bu miktarı 2023’te sadece 15 milyar metreküpe kadar geriledi.

Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gaz taşıyan Nord Stream 1, Nord Stream 2 ve Yamal-Europe boru hatları tamamen durduruldu. Günümüzde, Rus gazının Avrupa’ya ulaşabildiği tek hat olarak TürkAkım kaldı.

ABD, savaş öncesinde yılda yaklaşık 17 milyon ton LNG ihraç ederken, 2023’te bu rakam AB’ye yönelik 50 milyon tona ulaştı. Avrupa’daki kayıplarını telafi etmeye çalışan Rusya, gaz ihracatını Asya’ya, özellikle Çin’e yönlendiriyor. Sibirya’nın Gücü hattı ile Çin’e gaz taşıyan Rusya, bu hattın ikinci fazı olan Altay boru hattını da devreye almayı planlıyor.

Tarım Sektörü ve Gıda Güvenliği

Rusya ve Ukrayna savaş öncesi küresel buğday arzının %30’unu, arpa arzının %32’sini ve ayçiçek yağı arzının %50’sini sağlıyordu. Savaş bu tedarik zincirini büyük ölçüde sekteye uğrattı.

Ukrayna’nın Karadeniz üzerinden tahıl ihracatı durma noktasına geldi. Bu akış, Türkiye, BM, Ukrayna ve Rusya arasında imzalanan Karadeniz Tahıl Girişimi sayesinde bir süreliğine yeniden başladı. Ancak bu anlaşma Temmuz 2023’te askıya alındı. Türkiye girişimin yeniden başlatılması için diplomatik çabalarını sürdürüyor.

Rusya ve Ukrayna’ya büyük ölçüde bağımlı olan Mısır, Lübnan ve Somali gibi ülkelerde gıda fiyatları ciddi şekilde yükseldi. Rusya’ya uygulanan ağır yaptırımlar ise gübreye erişimde küresel sorunlara yol açtı.

Pazar kayıplarını telafi etmek isteyen Moskova, Afrika ile tarımsal bağlarını güçlendirmeye yöneldi. Rusya Tarım Bakanlığı’na göre, 2024 yılında ülkenin Afrika’ya tarımsal ihracatı yıllık bazda %19 arttı.

Ulaştırma ve Lojistikte Yeni Rotalar

Savaşın başladığı gün Ukrayna hava sahasını ticari uçuşlara kapatırken, AB de 28 Şubat 2022’de Rus uçaklarına hava sahasını kapattı. Aynı gün Rusya da aralarında AB’nin de bulunduğu 36 ülkenin uçaklarına hava sahasını yasakladı. Bu karşılıklı kısıtlamalar hâlen devam ediyor.

Araştırmalar, tüm uluslararası uçuşların %5 ila %10’unun bu kısıtlamalar nedeniyle rotalarını değiştirmek veya uzatmak zorunda kaldığını ortaya koyuyor. Rus turistler Avrupa’ya erişimde zorluk yaşarken, Avrupalı hava yolu şirketleri de Çinli rakiplerine karşı haksız rekabet yaşadıklarını belirtiyor. Zira Çinli taşıyıcılar, Rus hava sahasını kullanmaya devam ederek Asya uçuşlarını daha kısa sürede gerçekleştirebiliyor.

Öte yandan, AB ve ABD’nin uyguladığı yaptırımlar kapsamında Rus tankerlerine yönelik geniş kapsamlı kısıtlamalar getirildi. Ancak Moskova, “gölge filo” olarak adlandırılan tankerlerle yaptırımları delerek gizli petrol ihracatını sürdürüyor.

Sonuç: Savaşın Ekonomik Dalgaları Derinleşiyor

Rusya-Ukrayna savaşı, enerji arz zincirlerinden gıda güvenliğine, hava taşımacılığından lojistik ağlarına kadar pek çok alanda büyük değişikliklere yol açtı. Özellikle Avrupa’nın enerji bağımlılığı ve küresel gıda tedarikine dair kırılganlıklar bu süreçte gözler önüne serildi. Yeni ticaret rotaları ve tedarik ilişkileri şekillenmeye devam ederken, küresel ekonomik dengelerin yeniden inşa süreci hız kazanıyor.

Atilla Yesilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik koşulları için bize e-mail atın: [email protected]