Genel
Reuters: Meta Çinli çevrimiçi dolandırıcılara göz yumdu
Reuters’in incelediği Meta iç belgelerine göre şirket, Çin’den gelen reklam gelirlerinin önemli bir kısmının dolandırıcılık, yasa dışı kumar, pornografi ve diğer yasaklı içeriklerle bağlantılı olduğunu tespit etti. 2024’ün ikinci yarısında Çin kaynaklı ihlalli reklamları ciddi biçimde azaltan özel ekip kurulsa da, belgeler Meta’nın daha sonra bu baskıyı gevşettiğini; bunun da 2025 ortasına gelindiğinde ihlalli reklamların yeniden yükselmesine yol açtığını gösteriyor.
Meta, Çin kaynaklı reklam dolandırıcılığına karşı kısa süreli baskını geri çekti: İç belgeler milyarlarca dolarlık “tolerans”ı işaret ediyor
Reuters’in incelediği Meta iç belgelerine göre şirket, Çin’den gelen reklam gelirlerinin önemli bir kısmının dolandırıcılık, yasa dışı kumar, pornografi ve diğer yasaklı içeriklerle bağlantılı olduğunu tespit etti. 2024’ün ikinci yarısında Çin kaynaklı ihlalli reklamları ciddi biçimde azaltan özel ekip kurulsa da, belgeler Meta’nın daha sonra bu baskıyı gevşettiğini; bunun da 2025 ortasına gelindiğinde ihlalli reklamların yeniden yükselmesine yol açtığını gösteriyor. Dosya, Meta’nın kullanıcı güvenliği ile reklam gelirleri arasındaki gerilimi “Çin pazarı” üzerinden görünür kılıyor.
Çin paradoksu: Yasak var, gelir akıyor
Meta platformları (Facebook, Instagram, WhatsApp) Çin’de fiilen yasak. Buna rağmen Pekin, Çinli şirketlerin Meta’nın küresel platformlarında yurt dışındaki tüketicilere reklam vermesine izin veriyor. Reuters’in gördüğü iç belgelere göre bu durum, Meta için dev bir reklam pazarı yarattı: Şirketin Çin’den elde ettiği yıllık gelir 2024’te 18 milyar doların üzerine çıkarak küresel cironun %10’undan fazlasına ulaştı.
Ancak Meta’nın iç hesaplamaları, bu gelirin kayda değer kısmının sorunlu içeriklerle bağlantılı olduğunu ortaya koydu. Belgelerde, Çin kaynaklı reklam gelirinin yaklaşık %19’unun (3 milyar doların üzerinde) dolandırıcılık, yasa dışı kumar, pornografi ve diğer yasaklı kategorilerden geldiği değerlendiriliyor.
Meta’nın kendi teşhisi: “Dolandırıcılık ihracatında baş aktör”
İç sunum ve raporlarda Meta çalışanları, Çin’i şirketin en büyük “dolandırıcılık ihraç eden ülke” kaynağı olarak tanımlıyor. Belgeler, Meta’nın dünya genelinde platformlarında görülen dolandırıcılık ve yasaklı ürün reklamlarının yaklaşık dörtte birinin Çin’den çıktığını düşündüğünü gösteriyor.
Bu reklamların etkilediği mağdur profili geniş: Tayvan’da sahte sağlık takviyesi alan tüketicilerden, ABD ve Kanada’da birikimlerini kaybeden yatırımcılara kadar. Meta’nın Nisan 2024 tarihli iç sunumunda çalışanlar, güvenlik liderlerini uyararak şu mesajı veriyor: “Büyüyen zararı azaltmak için önemli yatırım yapmamız gerekiyor.”
2024’te “özel ekip” geldi, ihlaller yarıya indi
Meta, Çin kaynaklı reklam ihlallerini azaltmak için 2024’te daha agresif araçlar kullanan özel bir anti-dolandırıcılık ekibi kurdu. İç belgelere göre bu sıkılaştırma, 2024’ün ikinci yarısında etkili oldu ve Çin’den gelen reklam gelirinde ihlalli payı %19’dan %9’a çekti; yani yaklaşık yarı yarıya azalma sağlandı.
Bu aşama, Meta’nın “uygulama kapasitesi” olduğunda ihlalli reklam oranını anlamlı şekilde düşürebildiğini gösteren önemli bir kanıt olarak yorumlanıyor.
Sonra “pivot”: Baskı gevşedi, ekip dağıtıldı
Reuters’in gördüğü bir belgenin notuna göre, “Integrity Strategy pivot ve Zuck’tan follow-up” sonrasında Çin reklamlarına yönelik uygulama ekibinin çalışmalarının “duraklatılması istendi.” Reuters, CEO Mark Zuckerberg’in müdahalesinin ayrıntılarına ve “pivot”un tam kapsamına ulaşamadığını belirtiyor.
Ancak belgelere göre Meta, kısa süre sonra Çin odaklı ekibi dağıttı, yeni Çinli reklam ajanslarına erişimi sınırlayan bazı freni kaldırdı ve iç testlerde etkili olacağı görülen başka önlemleri de rafta bıraktı.
Bu kararların, Meta’nın kendi tuttuğu dış danışman raporlarıyla aynı döneme denk gelmesi dikkat çekiyor. Londra merkezli Propellerfish tarafından hazırlanan raporda, Çin pazarında sistemik sorunlara Meta’nın “kendi davranış ve politikalarının” zemin hazırladığı uyarısı yer alıyor. Rapordaki en çarpıcı tespitlerden biri şu: “Çin hükümeti, ihlaller yurt dışını hedeflediğinde müdahale etmiyor.” Bu nedenle dolandırıcılar için “çok az ya da hiç risk yok.”
2025’te ihlaller geri döndü: “Gelir etkisi çok yüksek”
Belgelerin işaret ettiği sonuç net: 2024’teki kısa süreli baskının ardından birkaç ay içinde yeni bir Çinli ajans dalgası Facebook ve Instagram’a yasaklı reklam taşımaya başladı. 2025 ortasında, Çin gelirindeki ihlalli reklam payının tekrar %16 civarına tırmandığı kaydediliyor.
Meta’nın eski ürün yöneticilerinden Rob Leathern, belgelerde görülen oranlar için sert konuşuyor: “Bahsettiğiniz seviyeler savunulabilir değil… Bunun nasıl ‘tamam’ görülebileceğini anlamıyorum.”
Meta ne diyor? “Küresel mücadeleyi ikiye katlıyoruz”
Meta sözcüsü Andy Stone, Reuters’e yaptığı açıklamada, Çin dolandırıcılığıyla mücadele eden özel ekibin zaten geçici tasarlandığını söyledi. Stone ayrıca Zuckerberg’in ekibin dağıtılmasını emretmediğini; CEO’nun talimatının, “Çin dahil küresel ölçekte” dolandırıcılıkla mücadelenin güçlendirilmesi yönünde olduğunu ifade etti.
Stone’un açıklamasında, Meta’nın son 18 ayda Çinli iş ortakları üzerinden gönderilen 46 milyon reklamı otomatik sistemlerle engellediği veya kaldırdığı; çoğunun kullanıcıya hiç gösterilmeden durdurulduğu da yer aldı. Meta ayrıca, çok fazla ihlal üreten iş ortaklarının komisyonlarının düşürüldüğünü ve bazı ajanslarla ilişkilerin kesildiğini belirtiyor.
Sistem sorunu: Aracı ağ, “beyaz liste” ve geciken müdahale
Reuters’in aktardığına göre Meta, Çin’de reklamların büyük bölümünü “top-tier reseller” diye adlandırılan 11 büyük ajans üzerinden satıyor. Bu yapı, daha küçük ikinci katman ajansları ve sık değişen reklamverenlerle büyüyor. Sonuç: şeffaflığı düşük, takip edilmesi zor bir aracı ağı.
İç belgelerde, “whitelisting / mistake prevention” gibi uygulamalarla bazı büyük ajans hesaplarının otomatik sistemler tarafından işaretlenen reklamlarının hemen kaldırılmadığı; bunun yerine ikincil insan incelemesine gittiği belirtiliyor. Bir belgede bu gecikmenin dolandırıcılar için fırsat yarattığı şu sözlerle anlatılıyor: “İkincil inceleme için geçen süre, dolandırıcıların hedeflerine ulaşmasına yetiyor.”
FBI operasyonu örneği: 214 milyon dolarlık el koyma
Bu ekosistemin reel zararı, ABD’de soruşturmalara da konu oldu. Reuters’in örneklediği bir dosyada, Mart 2025’te Illinois’te federal savcılar, Facebook ve Instagram reklamlarıyla kurbanları WhatsApp gruplarına yönlendiren bir hisse senedi dolandırıcılığında 214 milyon dolar gelire el konulduğunu açıkladı. Savcılar, grupların Çin’deki kişiler tarafından “ABD’li yatırım danışmanı” gibi yönetildiğini ve kurbanların şişirilmiş fiyatlarla hisse almaya yönlendirildiğini belirtti. Meta, soruşturmada kollukla iş birliği yaptığını ve binlerce hesabı kaldırdığını söyledi.
Kaynak: Reuters | Yazar: Reuters
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]
