Genel
Patatesin Anası Domates: Bilim İnsanları 9 Milyon Yıllık Genetik Bağlantıyı Ortaya Çıkardı
Science'da yer alan yeni bir araştırmaya göre, patatesin atası domates olabilir. Bilim insanları, 9 milyon yıl önce gerçekleşen bir melezlenmenin patatesin yumru oluşturma yeteneğini kazandırdığını ortaya koydu.
Science’da yer alan yeni bir araştırmaya göre, patatesin atası domates olabilir. Bilim insanları, 9 milyon yıl önce gerçekleşen bir melezlenmenin patatesin yumru oluşturma yeteneğini kazandırdığını ortaya koydu.
Domates ve Patates: Lezzetli Bir Akrabalık
Domates ve patates yalnızca mutfakta iyi anlaşmıyor; aynı zamanda birbirlerine genetik olarak oldukça yakınlar. Ancak şimdi bilim insanları bu yakın ilişkinin, patatesin domatesten türediği anlamına gelebileceğini düşünüyor.
Çin Tarım Bilimleri Akademisi’nden genom biyoloğu Sanwen Huang ve ekibi, Cell dergisinde yayımlanan çalışmalarında 9 milyon yıl önce gerçekleşen antik bir melezlenmenin, patatesin evriminde belirleyici bir rol oynadığını savunuyor. Huang’a göre: “Domates, patatesin annesidir.”
9 Milyon Yıllık Genetik Melezlenme
Araştırma kapsamında, 44 yabani patates türü, 3 Etuberosum türü (patatese benzeyen ama yumru üretmeyen bitkiler) ve 15 yabani domates türünün genomları analiz edildi. Elde edilen veriler, tüm patates türlerinde hem domates hem Etuberosum genlerinin karışımının bulunduğunu gösterdi.
Araştırmacılar bu genetik desenin, yaklaşık 9 milyon yıl önce gerçekleşen antik bir melezlenmenin izlerini taşıdığı sonucuna ulaştı. Domates ve Etuberosum atalarının 13 milyon yıl önce ayrıldığı düşünülse de, bu engel aşılmış ve ortaya patatesin atasını oluşturan melez tür çıkmış.
Yumruların Sırrı: SP6A ve IT1 Genleri
Bu melezleşme, patatesin yumru oluşturma yetisini kazanmasında kilit rol oynamış. Araştırmaya göre, patatesteki yumru oluşumunu başlatan SP6A geni domatesten, yer altı gövdelerin büyümesini düzenleyen IT1 geni ise Etuberosum’dan gelmiş.
Bu genetik kombinasyon, patatesin hem zorlu doğa koşullarında hayatta kalmasını sağladı hem de cinsel üreme olmadan çoğalmasına imkân verdi. Böylece yeni patates türleri farklı iklim ve coğrafyalara hızla yayılabildi.
Patatesler Domateslerden %20 Daha Hızlı Evrimleşti
Melezleşmenin gerçekleştiği dönemde, And Dağları’nın yükselişi gibi büyük çevresel değişimlerin yaşanması, patatesin yeni türlere dönüşmesini hızlandırdı. Araştırma, patatesin türleşme hızının domatesten %20, Etuberosum’dan ise %36 daha yüksek olduğunu ortaya koydu.
Bu bulgu, melezleşmenin evrimde sadece yeni türler yaratmakla kalmadığını, aynı zamanda türlerin çevresel değişimlere adaptasyonunu da hızlandırdığını gösteriyor.
“Bir Patates Yediğinizde, Bir Domatese Teşekkür Edin”
Araştırmacılar, bu keşfin sadece geçmişi değil, gelecekteki tarımsal inovasyonu da etkileyebileceğini düşünüyor. Örneğin, SP6A ve IT1 gibi genler kullanılarak domatesin yumru üreten bir bitkiye dönüştürülmesi mümkün olabilir.
ETH Zürih’ten evrimsel genetikçi Thomas Städler, patatesin melezleşme sonucu ortaya çıktığına dair güçlü kanıtlar olduğunu ancak tüm bu çeşitliliğin tek bir olayla açıklanmasının hâlâ tartışmalı olduğunu belirtiyor.
Huang ise bu araştırmanın, yeni patates çeşitleri geliştirmek için büyük bir potansiyel sunduğunu düşünüyor: “Bir dahaki sefere patates yediğinizde, bir domatese teşekkür edin.”
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]
