Küresel Enerji Siyasetinin Yeni Çağı: Güç Dengeleri Yeni Haritalar Yaratıyor

Küresel enerji siyaseti derin bir dönüşümden geçiyor. LNG’nin jeopolitik ağırlığından kritik maden yarışına, yenilenebilir enerjinin güç ilişkilerini yeniden şekillendirmesinden stratejik enerji koridorlarına kadar dünya, 1970’lerin petrol krizlerinden bu yana görülmemiş bir yeniden yapılanmayla karşı karşıya. Bu süreç; yeni kazananlar, yeni kırılganlıklar ve yeni ittifaklar yaratırken orta ölçekli ülkeler küresel oyunda daha görünür hale geliyor.

---

Enerji Siyasetinin Yeni Parametreleri: Çeşitlendirme Zorunluluğu

Pandemi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası Avrupa’nın gaz krizi ve Ortadoğu’daki arz hatları üzerindeki kırılganlıklar, ülkeleri enerji güvenliğini yeniden tanımlamaya zorladı.

Bu tablo LNG’yi adeta yeni bir jeopolitik para birimi haline getirdi.
Bugün:

• Katar, ABD ve Avustralya uzun vadeli LNG pazarlarını ele geçirmek için yarışıyor.

• Avrupa, Rus gazına bağımlılığını azaltmak için onlarca yıllık yeni sözleşmelere yöneliyor.

• Azerbaycan, Güney Gaz Koridoru ile Avrupa’nın tedarik haritasında kritik bir konuma yükseldi.

Enerji güvenliğinin artık yalnızca kaynağa değil; rota çeşitliliğine, siyasi istikrara ve taşıma altyapısına bağlı olduğu yeni bir dönem başladı.

Bu nedenle Orta Koridor’un (Çin–Orta Asya–Güney Kafkasya–Türkiye–Avrupa) stratejik önemi hızla artıyor.

---

Kritik Mineraller: 21. Yüzyılın Yeni Jeopolitik Silahı

Elektrikli araçlar, batarya teknolojileri, rüzgâr türbinleri ve güneş panellerine yönelik talep; lityum, nikel, kobalt, grafit ve nadir toprak elementlerini küresel rekabetin merkezine yerleştirdi.

Bugün:

• Çin, bu minerallerin işlenmesinde ve batarya üretiminde dünya lideri.

• ABD, AB, Japonya ve Güney Kore, Çin bağımlılığını azaltmak için yeni ticaret ve yatırım blokları kuruyor.

• Afrika, Orta Asya ve Latin Amerika bu rekabetin yeni cephelerini oluşturuyor.

ABD’nin Inflation Reduction Act, AB’nin Critical Raw Materials Act ve Japonya’nın yeni yatırım programları bu dönüşümün somut yansımaları.

Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Namibya, Şili ve Endonezya gibi maden zengini ülkeler jeopolitik ağırlık kazanıyor.

---

Yenilenebilir Enerji ve Yeşil Hidrojen Yeni Rekabet Alanı

Güneş ve rüzgâr enerjisi artık sadece çevresel bir tercih değil; diplomatik nüfuz aracı.

• Türkiye, BAE, Hindistan ve Fas, yeşil hidrojen projelerine milyarlarca dolar ayırıyor.

• BAE, COP zirvelerindeki liderliği ve Afrika’daki yeşil enerji yatırımlarıyla bölgesel güç projeksiyonunu genişletiyor.

• Suudi Arabistan, Vision 2030 kapsamında dünyanın en büyük yeşil hidrojen projelerinden birine ev sahipliği yapıyor.

• Azerbaycan, Avrupa ile rüzgâr ve güneş yatırımları konusunda stratejik ortaklıklar kuruyor.

Bu dönüşümün acı tarafı ise fosil gelirlerine bağımlı ülkelerde belirginleşen ekonomik kırılganlık. Orta Doğu, Afrika ve Latin Amerika’da enerji rejimleri zorunlu çeşitlenme baskısıyla karşı karşıya.

---

Elektrik Hatları, Dijital Şebekeler ve Yeni Stratejik Varlıklar

Enerji siyaseti artık petrol ve gazdan ibaret değil.
Artık:

• Elektrik enterkonnektörleri,

• bölgesel şebekeler,

• dijital kontrol sistemleri,

• akıllı enerji altyapıları

bir ülkenin stratejik kapasitesinin ölçütlerine dönüşmüş durumda.

Çin’in küresel güneş paneli ve batarya hakimiyeti, Avrupa’nın elektrik piyasalarını bütünleştirme çabası ve Körfez’de hızla genişleyen bölgesel elektrik ağları bu trendin örnekleri.

---

Yeni İttifaklar, Yeni Bloklar, Yeni Rekabetler

Enerji rekabeti, jeopolitiği yeniden şekillendiriyor:

• BRICS+ genişlemesi,

• AB–Hazar ülkeleri enerji diyaloğu,

• Hindistan–Orta Doğu–Avrupa entegrasyon projeleri,

• Orta Asya yenilenebilir koalisyonları

çok taraflı değil; mini-lateral, esnek ve çıkar odaklı yeni diplomasi modelleri yaratıyor.

Orta ölçekli ülkeler — özellikle stratejik koridorlara ve kritik minerallere sahip olanlar — küresel karar süreçlerinde yükselen aktörlere dönüşüyor.

---

Yeni Enerji Çağının Sonuçları: Dünya Haritası Yeniden Çiziliyor

Bugün rekabet artık yalnızca petrol varilinde değil:

• LNG terminallerinde,

• boru hatlarında,

• maden sahalarında,

• batarya fabrikalarında,

• hidrojeni taşıyan koridorlarda,

• dijital şebeke altyapılarında

şekilleniyor.

Küresel enerji politikasının bu yeni dönemi; süper güçlerin ağırlığını azaltırken, Azerbaycan’dan Hindistan’a, Türkiye’den Fas’a, Körfez’den Orta Asya’ya kadar orta ölçekli ama stratejik ülkeleri dünya düzeninin merkezine taşıyor.

Yakın geleceğin dünyasında sadece bugünün petrol ve gazını değil, yarının kritik minerallerini, teknolojilerini ve enerji ağlarını kontrol eden ülkeler belirleyici olacak.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]