Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na Hazine Gibi Borçlanma Yetkisi, Mali Disipline Darbe

Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na kamu bankalarından borçlanma imkânı tanıyan yasa teklifi, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edildi. Düzenleme, Hazine’nin rolüne benzer bir yetkiyi başka bir kamu kurumuna devrederek “bütçe birliği” ilkesinin yeniden tartışmaya açılmasına yol açtı.

Yeni borçlanma yetkisi “afet gerekçesiyle” geldi

AKP tarafından hazırlanan “vergi torbası” yasa teklifine eklenen maddeyle, Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na kamu bankalarından 22–23 milyar TL’ye kadar borçlanma yetkisi verilmesi öngörülüyor.
Madde, Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı’nın “uygun olmayabilir” uyarısına ve muhalefet milletvekillerinin itirazlarına rağmen, AKP ve MHP oylarıyla komisyondan geçti.

Yeni düzenleme, Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’nın yüzde 50’den fazlası kamuya ait bankalardan kredi kullanmasına imkân tanıyor.
Kredi tavanı, Başkanlığın vadeli alacaklarının %25’i ile sınırlı olacak. Hazırlanan etki analizine göre kullanılabilecek maksimum kredi miktarı 20 milyar TL, tahmini yıllık maliyet ise 7,9 milyar TL.

“Projelerde öngörülemeyen ödemelerle karşılaşıyoruz”

Kentsel Dönüşüm Başkanı Hakkı Alp, komisyonda milletvekillerinin sorularını yanıtlarken, projelerde nakit akışı dengesizlikleri yaşandığını söyledi:

“Bazı dönemlerde hak ediş ödemelerinde zorlanıyoruz. Satışlar beklediğimiz gibi gitmediğinde ya da ani bir ödeme çıktığında finansman sıkışıklığı oluyor.”

Alp, Başkanlık faaliyetlerinin genel bütçe dışında, taşınmaz satışları ve hak sahiplerinden yapılan tahsilatlarla finanse edildiğini belirtti.
Türkiye genelinde yürütülen projelere örnek verirken, “Kütahya, Tunceli ve Samsun’da projelerimiz var. Alan tespiti, tahliye, kira yardımı, projelendirme ve ihale süreçleri Bakanlığımız ve TOKİ işbirliğiyle yürütülüyor” dedi.

Muhalefet: “Bütçenin ruhuna aykırı bir yetki”

CHP ve İYİ Parti milletvekilleri, düzenlemenin bütçe disiplini ve mali sorumluluk ilkelerine aykırı olduğunu savundu.

CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, kamu bankalarından kullanılacak kredinin yıllık maliyetinin 7,9 milyar TL’ye ulaştığını hatırlatarak, bu yükün uzun vadede bütçeye yansıyacağını söyledi.

İYİ Parti Samsun Milletvekili Erhan Usta ise, “Bu maddeye Hazine’nin kesinlikle karşı çıkması gerekirdi. Kısa vadeli nakit ihtiyacı gerekçesiyle başlanır ama sonu Hazine benzeri bir borç sarmalına dönüşür. Bu bütçenin ruhuna aykırı” ifadelerini kullandı.

“Hazine garantisi yok ama risk kamuya geçiyor”

Kentsel Dönüşüm Başkanı Alp, yeni yetkinin Hazine garantisi taşımadığını belirtti.
Ancak muhalefet milletvekilleri, kamu bankalarının halkın mevduatlarıyla çalıştığını hatırlatarak “dolaylı kamu yükü” riskine dikkat çekti.

DEVA Partisi Adana Milletvekili Sadullah Kısacık, konunun kamusal etkisini şöyle özetledi:

“Kamu bankaları dediğimiz Vakıfbank ve Halkbank borsaya kote. Buradan hisse alan vatandaş da ortak. Bu borçlar ödenmediğinde, aslında yük yine halkın cebine yansıyor.”

Hazine’den uyarı: “Mali prensiplerle tam uyumlu değil”

Komisyonda hazır bulunan Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı İsmail İlhan Hatipoğlu, düzenlemeye ihtiyatlı yaklaştı:

“Genel bütçe prensiplerimize tam olarak uygun olduğunu söylemem mümkün değil. Ancak afet hazırlıkları kapsamında ve süre sınırlamasıyla istisnai bir yetki olarak değerlendirilebilir.”

Hatipoğlu, genel bütçe içinde borçlanma işlemlerinin normalde Hazine’nin sorumluluğunda olduğunu hatırlattı.
Komisyon Başkanı Mehmet Muş da görüşmeler sonunda, “Yetki 2027’de son bulsun, uzatmayla ilgili bir girişim olmasın” uyarısında bulundu.

Bütçe birliği ilkesi yeniden tartışmada

Daha önce Türkiye Varlık Fonu’na verilen geniş borçlanma yetkisi, kamu maliyesinde “bütçenin birliği” ilkesini zedelediği gerekçesiyle eleştirilmişti.
Benzer bir yöntem şimdi Kentsel Dönüşüm Başkanlığı üzerinden gündeme geliyor.

Uzmanlara göre, Hazine dışında bir kamu kurumuna borçlanma yetkisi tanınması, kamu finansmanı sisteminde “gölge borçlanma” mekanizması oluşturabilir.
Bu durum, borcun hesap verebilirlik ve denetim zincirinden kopması riskini doğuruyor.

Mali disiplin testinden bir adım daha uzak

Yasa teklifi Meclis Genel Kurulu’nda da kabul edilirse, Kentsel Dönüşüm Başkanlığı kamu bankalarından doğrudan borçlanabilecek.
Bu da Hazine benzeri bir borçlanma mekanizmasının kalıcı hale gelmesi anlamına gelebilir.

Ekonomistler, düzenlemenin “mali disiplin” söylemiyle çeliştiği görüşünde.
Zira bütçe açığının kontrol altında tutulduğu bir dönemde, merkezi denetim dışı borçlanmaların artması, kamu finansmanında şeffaflık tartışmalarını derinleştiriyor.

Kaynak:  T24, Çiğdem Toker