Alzheimer Tedavisinde Yeni Dönem: Bilim, Kanserle Mücadeleden İlham Alıyor

Özet:

Novo Nordisk’in semaglutide ilacının başarısız Alzheimer denemeleri, bilim dünyasında önemli bir paradigma değişikliğini yeniden gündeme taşıdı: Alzheimer artık tek hedefli bir hastalık değil, kanserde olduğu gibi çoklu biyolojik yolakların birlikte ele alınması gereken kompleks bir sistem olarak görülüyor. Uzmanlara göre geleceğin tedavileri, tek bir proteine değil, birden fazla mekanizmaya aynı anda müdahale eden kombinasyon odaklı stratejilerden oluşacak.

---

İki Onaylı İlaç Var, Ancak Arayış Derinleşiyor

Alzheimer’ın ilerlemesini yavaşlatan yalnızca iki ilaç bulunuyor:

• Eli Lilly’nin Kisunla’sı

• Eisai–Biogen ortak üretimi Leqembi

Her iki ilaç da beyindeki toksik amiloid plaklarını temizleyerek hastalığı yaklaşık %30 oranında yavaşlatıyor. Ancak bilim insanları, bu yaklaşımın tek başına yeterli olmayacağını belirterek yeni hedeflere yöneliyor.

Dünya genelinde 55 milyonun üzerinde demans hastası bulunuyor; bunların yaklaşık %60’ı Alzheimer. Hastalık, beyinde biriken amiloid ve tau proteinleriyle tanımlanıyor.

Alzheimer’s Drug Discovery Foundation’dan Howard Fillit, araştırmaların yönünü şöyle anlatıyor:

“Yaşlanmaya bağlı tüm hastalıklar kombinasyon tedavisi gerektirir. Tek bir yolakla mücadele artık yeterli değil.”

---

Kanser Tedavisindeki Evrim Alzheimer’a Model Oluyor

Kanser tedavileri son 20 yılda tek tip kemoterapiden genomik hedeflere, immünoterapilere ve çoklu mekanizmalara dayalı yaklaşımlara evrildi.
Uzmanlara göre Alzheimer araştırmaları bugün kanser biliminin 20 yıl önce bulunduğu noktada.

Alzheimer’s Research and Treatment Center CEO’su David Watson bu süreci şöyle tanımlıyor:

“Bu alan onkolojinin 20 yıl önceki hâline çok benziyor… Gerçekten heyecan verici.”

Daha hassas kan testleri, genetik belirteçler ve tau–amiloid biyobelirteçleri tedavilerin kişiselleştirilmesini hızlandırıyor.

---

Semaglutide Denemeleri Başarısız Oldu Ama Yeni Bir Kapı Açtı

Novo Nordisk’in GLP-1 sınıfı ilacı semaglutide, erken Alzheimer hastalarında bilişsel fayda göstermedi. Ancak uzmanlara göre bu sonuç bile önemli bir yön değişikliğinin işaretçisi:

“Semaglutide, Alzheimer’ın çoklu biyolojik itici güçlere sahip bir hastalık olduğunu ve yeni nesil ilaçların bu sistemin tamamına odaklanması gerektiğini ortaya koydu,” diyor Fillit.

Şirket mart ayında denemelerin tüm detaylarını açıklayacak; özellikle erken tanı alan hastalardaki etkiler merakla bekleniyor.

Eli Lilly Nörodejenerasyon Geliştirme Başkanı Dawn Brooks da daha fazla alt grup analizi yapılması gerektiğini vurguluyor.

---

Yeni Nesil İlaçlar: Tau Hedefliler ve Çoklu Mekanizmalı Moleküller

Alzheimer tedavisindeki yeni yönelimlerden bazıları:

Tau hedefli ilaçlar

• Biogen, 2025’te yeni bir tau ilacı için sonuçlar açıklayacak.

• Daha önce Johnson & Johnson gibi şirketlerin denemeleri başarısız olmuştu.

Beyin geçişini artıran “shuttle” teknolojisi

Roche’un trontinemab adlı deneysel molekülü, amiloid antikorunu kan-beyin bariyerini aşabilen özel bir mekanizmayla birleştiriyor.
Erken sonuçlara göre:

• Mevcut amiloid ilaçlarına göre daha güvenli,

• Hastalığı %30’dan daha fazla yavaşlatma potansiyeline sahip.

Çoklu hedeflere yönelik ilaçlar

Annovis Bio, dört nörotoksik proteini birden hedefleyen buntanetap adlı bir molekül üzerinde çalışıyor.
CEO Maria Maccecchini, önceki başarısız çalışmanın yanlış hasta seçimi nedeniyle çöktüğünü söylüyor:

“Kan testiyle Alzheimer olmayan katılımcıları elediğimizde sonuçlar dramatik şekilde düzeldi.”

---

Erken Teşhis Hayati Önemde

Araştırmalar, tedavinin ne kadar erken başlanırsa o kadar etkili olduğunu gösteriyor.
Bu nedenle:

• Kisunla ve Leqembi’nin henüz semptom göstermeyen kişilerde test edildiği büyük çalışmalar yürütülüyor.

• Kisunla için beklenen veri açıklaması 2027 yılında.

---

Tedavinin Geleceği: Kişiselleştirilmiş ve Çok Ayaklı Stratejiler

Uzmanlara göre Alzheimer artık tek hedefli bir hastalık değil; genetik, biyokimyasal ve immünolojik birçok süreç birlikte yönetilmek zorunda.
Ayrıca araştırmalar:

• Siyahi hastalarda birden fazla patoloji bulunabildiğini,

• Erkeklerin tedaviye daha iyi yanıt verdiğini,

• Tau seviyesi düşük olanların daha güçlü fayda gördüğünü gösteriyor.

Bu bulgular, geleceğin tedavilerinin kişiye özel olacağını işaret ediyor.

Kaynak:  Reuters

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]