TL gerçekten aşırı değerli mi, yoksa tam tersi mi?

Bir istatikçi atasözü şöyle der, “Verilere yeterince işkence ederseniz söyletmek istediğinizi söyler.” Ne zaman “TL aşırı değerli değil, tam tersine reel olarak değersiz!” diyen biriyle karşılaşsam aklıma bu geliyor. Bu tezi savunanlar Merkez Bankası’nın tüketici enflasyonu bazlı reel efektif kur verisini başlangıç tarihinden, yani 1994’ten itibaren dikkate alıyorlar. Gerçekten de reel efektif kura uzun vadeli olarak bakınca TL reel olarak değerli değil tam tersine değersiz görünüyor.

Ama bunu bir de İtalya’da 1.5 Euro’ya içtiği kahveyi Türkiye’de 3 Euro’ya içen Avrupalı turiste veya 2021’de İtalyanlara göre yüzde 30 daha ucuza satarken bugün aynı fiyata sattığını (Satmaya çalıştığını) söyleyen Merter’deki tekstilciye sorun…

Merter’deki tekstilcinin ve genel olarak Türkiye’deki bütün sanayicilerin maliyetleri 2021-2022’deki enflasyon şoku esnasında patladı. Aradan geçen sürede Türk Lirası (Merkez Bankası’nın ‘TL’nin reel değerlenmesi’ stratejisi gereği) enflasyondan daha az değer kaybettiği için de birkaç sene içinde ürünlerini İtalyan, İspanyol rakipleriyle aynı fiyata, Çinli, Faslı rakiplerine göre ise çok pahalı fiyata satar hale geldiler. Reel kur verisine işkence etmeyi (Yani 1994’ten başlatmayı) bırakıp 2020’den sonra yaşananlara baktığımızda bu durum net biçimde görünüyor zaten:

Hem TÜİK’in TÜFE’sini baz alan bir reel kur endeksine ne kadar güvenebiliriz ki? 2022 yılında TÜFE’nin enflasyonuyla İTO’nun enflasyonu arasında büyük bir açı oluştuğu, resmi verinin gerçeğin kimilerine göre yüzde 20, kimilerine göre yüzde 30 altında açıkladığını duymayan kaldı mı?

Diğer yandan sanayici gözünden bakacaksak tüketici değil üretici fiyat enflasyonunu baz almamız gerektiği de açık. Öyle yaptığımızda, TÜİK’in verisiyle dahi 2020 sonrasında TL’nin belirgin biçimde pahalı hale geldiği görünüyor.

TL’nin reel değerini izleyen başka endeksler de var, en bilineni The Economist dergisinin Big Mac Endeksi. Bu endekse göre Türkiye’de Big Mac fiyatı dolar bazında son üç yılda üç kat arttı. Alım gücü Türkiye’ye göre daha yüksek olan Japonya ve Güney Kore gibi ülkelerden bile dolar bazında daha pahalı Big Mac yer hale geldik.

Hayır, devalüasyon istiyor filan değilim, hayır (Ekşi Sözlük’teki hakkımda 4-5 entry giren takıntılı bir arkadaşın iddiasının aksine) “ihracatçıların adamı” da değilim, eşlerimiz arkadaş olduğu için arada bir görüştüğüm bir tekstilci dışında bu sektörle bir bağım kalmadı (Evet geçmişte Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin dergisinin genel yayın yönetmenliğini yaptım ama aradan uzun yıllar geçti), evet kurdaki artışın enflasyonu artırdığını, enflasyonu düşürmek için kuru baskılamak gerektiğini tabii ki biliyorum.

Ama manzaraya bakıp “Hiçbir sorun yok, TL aşırı değerli filan değil” diyecek de değilim, kusura bakmayın.