TCMB’den Petrol Uyarısı: 10 Dolarlık Artış Enflasyonu 1,6 Puan Yükseltebilir

PARA ANALİZ- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ekonomistleri, uluslararası ham petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerine dair dikkat çekici bir analiz yayımladı. “Uluslararası Petrol Fiyatlarının Tüketici Fiyatlarına ve Cari Dengeye Yansımaları” başlıklı blog yazısında, Brent petrol varil fiyatında 10 ABD doları seviyesindeki bir artışın hem enflasyonu hem cari açığı yukarı yönlü baskıladığı ifade edildi.

Brent Petrolün 10 Dolar Artması Enflasyonu 1,6 Puan Yükseltebilir

TCMB ekonomistleri Okan Eren, M. Koray Kalafatçılar, Eren Ocakverdi ve Orhun Özel tarafından kaleme alınan yazıda, ham petrol fiyatlarındaki yüzde 10’luk artışın tüketici enflasyonunu bir yıl sonunda yaklaşık 1 puan artırdığı belirtildi. Daha güncel bir senaryo olarak ise, Brent petrolün 10 dolar artması durumunda yıllık enflasyonun 1,6 puan artabileceği hesaplandı.

Petrol fiyatlarındaki artışların enflasyon üzerindeki etkisinin sadece doğrudan değil, taşımacılık, kimyasal girdiler, ambalaj ve LPG gibi dolaylı yollarla da hissedildiği vurgulandı. Ayrıca artan enflasyonun, beklentiler, kur baskısı ve ücret endekslemeleri üzerinden ikinci tur etkiler yarattığına da dikkat çekildi.

Cari Açığa 2,6 Milyar Dolarlık Etki

Petrol fiyat artışlarının cari denge üzerindeki etkisi de çalışmanın önemli başlıklarından biri. Her 10 dolarlık Brent artışı, Türkiye’nin cari açığını yaklaşık 2,6 milyar dolar artırıyor. Bu hesaplamaya göre, ithalatta 5,1 milyar dolarlık artış, ihracatta ise 2,2 milyar dolarlık artış öngörülüyor. Geri kalan fark ise net taşımacılık gelirleri ve ödemeler dengesi uyarlamalarıyla 0,3 milyar dolar azalabiliyor.

Petrol Fiyatlarındaki Oynaklık Makroekonomik Riski Artırıyor

Blog yazısında özellikle vurgulanan bir diğer konu, ham petrol fiyatlarının yüksek oynaklığı. 2022 yılında yaşanan fiyat şokları hatırlatılarak, benzer gelişmelerin ekonomiler üzerinde ciddi baskılar oluşturabileceği belirtildi. Bu nedenle, jeopolitik gelişmelerin ve enerji piyasasındaki kırılganlıkların dikkatle izlenmesi gerektiği vurgulandı.

Vergi Sistemi Geçişkenliği Azaltıyor

Akaryakıt ürünlerinin TÜFE sepetindeki payının düşmesinin ve maktu vergi sisteminin fiyat geçişkenliğini sınırlandırmasının enflasyon üzerindeki etkileri azalttığı ifade edildi. 2022 yılında yüzde 4,9 olan akaryakıt ağırlığı, 2025’te yüzde 3,3’e düşmüş durumda.

Modelleme Yöntemi ve Varsayımlar

Analiz için kullanılan VAR modelinde 2011 sonrası verilerle çalışıldı. Modelde küresel büyüme, sepet kur, ithalat fiyatları, kredi, çıktı açığı gibi değişkenler yer aldı. Petrol ithalat ve ihracat talebinin fiyat esnekliği sınırlı olduğu için, miktarların sabit kalacağı varsayıldı. Ayrıca kur şoklarının modele dâhil edilmediği belirtilerek, olası jeopolitik krizlerin döviz kuru üzerinden yaratabileceği ek baskılara dikkat çekildi.