Mevduatta Vade Daralması Hızlandı: Bankalar Kısa Vadeye Yığılırken Faizler Politika Faizinin Üstünde Kaldı

Merkez Bankası’nın yaptığı faiz indirimleri, en kısa vadeli mevduatlarda bir miktar hareketlilik yaratsa da genel görünümde mevduat faizleri politika faizinin üzerinde seyretmeyi sürdürdü. Gerek bankalar gerekse mevduat sahipleri uzun vadeli risk almaktan kaçınırken, yüksek faiz sunan bankalara yönelen tasarruflar da yine ağırlıklı olarak kısa vadede toplandı. Türkiye’de Haziran 2023’ten bu yana uygulanan sıkı para politikası ve kredi-mevduat tarafındaki makroihtiyati düzenlemeler, sektör genelinde hem kredi hem mevduat vadelerini kısaltmış durumda. Ancak özellikle mevduat tarafındaki kısa vade yoğunlaşması çok daha belirgin bir şekilde öne çıkıyor. Son iki yılda 1 aya kadar vadeli TL mevduatın toplam mevduat içindeki payı yüzde 13,87’den yüzde 21,28’e yükseldi; sektör genelinde politika faizinin üzerinde oluşan TL mevduat faizi de esas olarak 32 gün vadede şekillendi. Uzmanlar, uygulanan kısıtlamalar nedeniyle kredi hacmini genişletemeyen bankaların uzun vadeli mevduata mesafeli durduğunu, ayrıca düzenlemeler kapsamında ulaşılması gereken mevduat hedeflerinin en kolay kısa vadelerde sağlanabildiğini belirtiyor.

Merkez Bankası’nın ekim ayında yaptığı 1 puanlık faiz indirimi, mevduat faizlerinde sınırlı bir hareketlilik yaratırken ihtiyaç kredisi faizlerini etkilemedi. Temmuz, eylül ve ekim aylarında toplam 6,5 puanlık indirimle politika faizi yüzde 46’dan yüzde 39,5’e çekildi. Ancak aynı dönemde TL mevduat ve kredilere yönelik makroihtiyati tedbirlerde herhangi bir gevşeme olmadı. Bu durum, hem kredi hem de TL mevduat faizlerinin yüksek seviyelerde kalmasına yol açarken, 24 Ekim’deki 100 baz puanlık ek indirim de piyasada belirgin bir değişim oluşturmadı.

Kısa vadede faizler politika faizinin üstünde seyretmeye devam ediyor
EKONOMİM araştırmasına göre, bankaların internet sitelerinde yayımlanan standart mevduat ve ihtiyaç kredisi faizlerini karşılaştırarak son bir aydaki değişimleri inceledi. 100 bin TL’ye kadar olan mevduatlara uygulanan oranlarda özellikle 32 güne kadar vadede dikkat çekici bir artış görülürken, 46 ve 92 günlük vadelerde birçok banka politika faizinin altında teklifler sunuyor. Kısa vadelerde faizler hâlâ politika faizini aşarken, her ay sonunda hesaplanan yüzde 60 gerçek kişi TL mevduat payı nedeniyle ay bitimine doğru mevduat faizlerinin yine yukarı yönlü hareket etmesi bekleniyor. Öte yandan BDDK’nın aylık verileri de mevduatın giderek daha kısa vadeye toplandığını doğruluyor. Eylül sonu itibarıyla TL mevduatın yüzde 21,3’ü 1 aya kadar vadede bulunuyor. Bu oran geçen yıl yüzde 15,3, 2023’te ise yüzde 13,9’du. Böylece iki yılda yaklaşık 7,4 puanlık bir artış gerçekleşti. Benzer şekilde 1–3 ay vadeli mevduatın payı da yükselerek Eylül 2025’te yüzde 48,5’e çıktı. Buna karşılık 3 ay ve üzeri vadeli mevduatların payında sert düşüşler yaşandı; 3–6 ay vadeli mevduatların payı iki yılda 19 puan düştü. Zaten düşük olan uzun vadeli mevduatlar ise gerilemeye devam ederek 6 ay–1 yıl vadeli mevduatın payını yüzde 2,24’e, 1 yıl üzerini ise yüzde 0,96’ya kadar indirdi.

İhtiyaç kredilerinde vade tarihsel ortalamanın oldukça altında
Merkez Bankası’nın mayıs ayında yayımladığı Finansal İstikrar Raporu da bu vade kısalmasına dikkat çekiyor. Rapora göre sabit faizli TL ticari kredilerin ortalama vadesi 700 günün biraz üzerinde olsa da uzun dönem ortalaması olan 800 günün altında kalıyor. Bireysel kredilerde ise vadeler genel olarak kısalırken, ihtiyaç kredilerinin ortalama vadesi 11,5 ay ile uzun dönem ortalaması olan 38 ayın oldukça gerisine düşmüş durumda. Raporda, sıkı finansal koşulların yanı sıra vadelerin kısalmasının, özellikle borç/gelir dengesi bozulan bireylerde kredi riskini artırdığı vurgulanıyor. Merkez Bankası’nın faiz patikasına ilişkin beklentiler de sektörde uzun vadeli mevduat faizlerinin daha hızlı düşmesine yol açarak mevduatın kısa vadelerde yoğunlaşmasını pekiştirdi. Bankacılık sektörünün bu eğilimin devam edeceğini öngördüğü ve makroihtiyati düzenlemelerde değişim olmadıkça kısa vadeli yüksek faizlerle hedeflerini tutturmaya odaklanmayı sürdüreceği değerlendiriliyor.

Kaynak olarak ekonomim.com’dan alınmıştır.