Makro Görünüm: İç Talep Güçleniyor, Üretim Hâlâ Zayıf

İmalat sanayinde durağan seyir, perakende güveni yükselişte

Ekim ayına ilişkin İktisadi Yönelim Anketi (İYA), Kapasite Kullanım Oranı (KKO) ve Sektörel Güven Endeksleri (SGE) verileri, Türkiye ekonomisinde karışık bir tabloya işaret ediyor. Perakende ticaret faaliyetinde artış gözlenirken, imalat sanayi üretiminde belirgin bir toparlanma eğilimi hâlâ görülmüyor.

Üretimdeki bu zayıf seyre rağmen, firmaların zayıflığı talep koşullarına bağlama oranı azaldı. Kayıtlı iç piyasa sipariş göstergesi yeniden artış kaydederek uzun dönem ortalamasının üzerine çıktı. Bu da iç talebin resmi dezenflasyon söylemine rağmen canlı kaldığını gösteriyor.

Firmalar artık üretimi sınırlayan temel etken olarak talep yetersizliği yerine mali imkânsızlık, işgücü eksikliği ve hammadde–ekipman yetersizliğini öne çıkarıyor.

Güven Endeksleri: Perakende toparlanıyor, inşaatta sert düşüş

Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE), mevsimsellikten arındırılmış olarak 1,2 puan artarak 102’ye yükseldi ve Mart 2025’ten bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Ancak endeks hâlâ tarihsel ortalamanın altında kalarak imalat sanayindeki zayıflığın sürdüğüne işaret ediyor.

Ekim ayında perakende sektörü güven endeksi 4 puanlık güçlü artışla nisan ayından beri en yüksek seviyeye çıktı. Satışların hem geçmiş hem de gelecek üç aylık dönem için olumlu algılanması güveni artırdı.

Buna karşılık hizmet sektörü güven endeksi sınırlı bir düşüşle üçüncü çeyrek ortalamasına gerilerken, inşaat sektörü 4,7 puanlık sert bir kayıpla en zayıf sektör oldu. İnşaatta geleceğe dönük sipariş ve istihdam beklentilerindeki bozulma dikkat çekti.

Kapasite Kullanımı: Gıda sektörü üretimi aşağı çekiyor

Kapasite Kullanım Oranı (KKO) ekim ayında da 0,2 puanlık sınırlı bir artışla %74’e yükseldi. Buna rağmen oran, 2024 ortalamasının 2,2 puan, tarihsel ortalamanın ise 2,3 puan altında kaldı.

Sektörel olarak bakıldığında, otomotiv sanayinde bakım kaynaklı kapanmaların ardından teknik toparlanma ekim ayında da devam etti ve KKO 4,4 puan yükseldi. Ancak otomotiv dışı sektörlerde belirgin bir iyileşmeden söz etmek mümkün değil.

Gıda sektörü KKO’daki en büyük ağırlığa sahip olmasına rağmen, eylüldeki 1,2 puanlık düşüşün ardından ekimde de 1,1 puan daha gerileyerek %71,1’e indi — Şubat 2021’den bu yana en düşük seviye. Bu durum, imalatın genel zayıflığında belirleyici rol oynuyor.

Benzer şekilde, tekstil, giyim ve makine–ekipman imalatı da düşük seyirlerini koruyor. Giyim sektöründe KKO son iki ayda hafif yükselse de hâlâ uzun dönem ortalamasının altında.

İç Siparişler Güçlü, Üretim Hacmi Zayıf

İYA verilerine göre, üretim hacmi göstergesi ekimde belirgin şekilde düşerken, uzun dönem ortalamasının yaklaşık 9 puan altında kaldı.

Buna karşın kayıtlı iç piyasa siparişleri üçüncü ay üst üste artış kaydederek tarihsel ortalamanın üzerinde seyrediyor. İhracat siparişleri ise eylüldeki güçlü artışın ardından sınırlı bir düşüşle yıl ortalamasına yakın gerçekleşti.

İstihdam eğilimi, son yedi ayın en yüksek seviyesine çıktı ancak tarihsel olarak zayıf görünümünü koruyor. Yatırım eğilimi ise eylüldeki seviyesini korurken, özellikle küçük ölçekli firmalarda artış kaydedildi.

Maliyet Baskıları Azalıyor, ÜFE Beklentileri Geriliyor

Son üç aya ilişkin ortalama birim maliyetlerde düşüş gözlenirken, gelecek üç aya ilişkin maliyet beklentileri sınırlı şekilde yükseldi.

İmalat sanayinin 12 ay sonrası ÜFE enflasyon beklentisi ekimde 0,2 puan azalarak %34,3’e geriledi. Ancak bu oran, mevcut %26,6’lık yıllık ÜFE’nin üzerinde seyretmeye devam ediyor.

Talep yetersizliği, üretimi kısıtlayan faktörler arasında önemini yitirirken, mali olanak eksikliği ve işgücü yetersizliği uzun dönem ortalamasının üzerinde kalmaya devam ediyor. Bu tablo, TCMB’nin dezenflasyon sürecine dair “çıktı açığı” yorumuyla uyumlu görünmüyor.

Rekabet Gücü: AB’de kayıp, AB dışı pazarlarda artış

Firmalar, AB bölgesinde rekabet gücünde sınırlı düşüş, AB dışı pazarlarda ise görece artış bildirdi. Özellikle dayanıksız tüketim malları ve yatırım malları sektörlerinde AB içi ve dışı piyasalarda rekabet gücü kazancı öne çıktı.

Buna karşın, ara malı ve dayanıklı tüketim mallarında AB bölgesinde rekabet kaybı belirginleşti. Bu durum, Türkiye’nin dış talepte coğrafi açıdan dengesiz bir performans sergilediğine işaret ediyor.

Kaynak:  Akbank Ekonomik Araştırmalar