ANALİZ:  Ekonomi 2025 İlk Çeyrekte Yavaşladı: Tüketim Zayıfladı, Net İhracat Dengelenmeye Katkı Sağladı

Türkiye ekonomisi 2025’in ilk çeyreğinde ivme kaybetti. GSYH yıllık bazda %2,0 büyüyerek hem piyasa beklentisi olan %2,5’in hem de aracı kurumların tahminlerinin altında kaldı. Ekonomi yönetiminin sıkı para politikası, iç talebi ve yatırımları baskılarken, net ihracat ilk çeyrekte büyümeye sınırlı bir katkı sundu. Üç büyük aracı kurumun değerlendirmeleri, büyüme dinamiklerindeki zayıflamanın belirginleştiğine işaret ediyor.

Büyüme Beklentilerin Altında Kaldı

TÜİK verilerine göre, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH çeyreklik bazda %1,0 büyüdü. Ancak bu oran, piyasanın %1,4 ve İş Yatırım’ın %1,3 çeyreklik büyüme tahminlerinin altında. Çalışma günü etkisinden arındırılmış yıllık büyüme %2,7 olarak açıklansa da, genel görünüm ekonomik faaliyette ciddi bir yavaşlamaya işaret ediyor.

İş Yatırım, yıllık %2’lik büyümenin pandemi dönemi hariç son 22 çeyreğin en düşük performansı olduğuna dikkat çekiyor.

Tüketim Geriliyor, Yatırımlar Baskı Altında

2024’ün son çeyreğinde hızlanan özel tüketim, 2025’in ilk çeyreğinde yönünü aşağı çevirdi. Mevsimsel düzeltilmiş verilere göre hanehalkı tüketimi %0,4 daraldı. Bu daralma, manşet büyümeden yaklaşık 0,3 puan götürdü. Sıkı para politikası ve sınırlı gelir artışı, tüketici talebini baskılıyor.

Yatırımlar da ilk çeyrekte çeyreklik bazda %1,4 gerileyerek büyümeye 0,4 puan negatif katkı verdi. Makine ve teçhizat yatırımları özellikle zayıf, inşaat yatırımları ise deprem ve kentsel dönüşüm etkisiyle göreceli olarak daha canlı.

Gedik Yatırım’ın analizinde, tüketim harcamalarının kırılımı dikkat çekici: dayanıklı mal tüketimi yıllık bazda %6,5 daralırken, dayanıksız mallar %7,7 büyüdü. Bu tablo, iç talepteki dengesizliğin sürdüğünü gösteriyor.

Net İhracat Büyümeyi Sırtladı

İlk çeyrekte net ihracat, büyümenin en güçlü destekçisi oldu. Mal ve hizmet ihracatı çeyreklik bazda %3,9 artarken, ithalat %1,1 geriledi. Böylece net ihracat, toplam büyümeye yaklaşık 1,1 puan katkı sağladı.

Ancak bu katkının sürdürülebilir olup olmadığı belirsiz. İş Yatırım, Çin’in artan rekabeti ve ABD’nin yeni gümrük tarifeleri nedeniyle Türk ihracatçılarının ikinci çeyrekte zorlanabileceğine dikkat çekiyor. Ayrıca, turizmdeki yavaşlama sinyalleri ve kur şoklarının ithalatı öne çekmesi, ikinci çeyrekte net ihracatın katkısını sınırlayabilir.

Hizmetler Yavaşlıyor, Sanayi Yerinde Sayıyor

Üretim yöntemiyle hesaplanan verilere göre, 2025 ilk çeyreğinde sanayi sektörü neredeyse durdu. İmalat sanayii sadece %0,1 büyürken, hizmetler sektörünün büyüme hızı da yavaşladı. Ticaret, ulaştırma, konaklama ve yeme-içme hizmetleri grubu %0,8 büyüme gösterdi.

Gedik Yatırım, hizmet sektöründe yıllık büyümenin %1,3’e kadar gerilediğini, bunun da ekonomik aktivitedeki yavaşlamayı teyit ettiğini belirtiyor. Diğer yandan, bilgi-iletişim sektörü %4,7, inşaat sektörü %2,2 büyüyerek pozitif ayrıştı. Tarım sektörü ise zirai don nedeniyle çeyreklik bazda %2,8 küçülerek en zayıf performansı sergiledi.

2. Çeyrek Görünümü: Yavaşlama Sürecek

İş Yatırım ve Gedik Yatırım, ikinci çeyrekte büyümenin daha da yavaşlayacağını öngörüyor. Tüketici harcamalarının sınırlı gelir artışı ve yüksek faizler nedeniyle zayıf kalması bekleniyor. Ayrıca, CHP’li belediyelerdeki yatırım belirsizliği de ekonomik faaliyeti aşağı çekebilir.

İş dünyasında güven göstergeleri zayıflıyor. PMI, SAMEKS, kapasite kullanımı ve reel kesim güven endeksi gibi öncü veriler, ikinci çeyreğe dair olumsuz sinyaller veriyor.

Kurumların 2025 Yılı Büyüme Beklentileri

• İş Yatırım, yıl sonu büyüme tahminini %2,8’den %2,5’e çekti. Gerekçe olarak sıkılaşan finansal koşullar ve ihracat üzerindeki Çin baskısı gösteriliyor.

• Gedik Yatırım, GSYH büyümesinin %2,0 – 2,5 aralığında kalmasını bekliyor.

• Şeker Yatırım ise daha iyimser: %2,9 büyüme tahminini korurken, üretim tarafındaki zayıflığın risk oluşturduğunu kabul ediyor.

Enflasyonla Mücadele Kolaylaşabilir, Ancak Riskler Artıyor

Ekonomideki yavaşlama, dezenflasyon sürecine destek olabilir. Ancak büyümenin zayıflaması, uygulanan ekonomik programın siyasi ve toplumsal desteğini zorlaştırabilir. Uzmanlar, politika yapıcıların para ve maliye politikasını daha hassas bir şekilde koordine etmesi gerektiğini vurguluyor.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]