ANALİZ: Açığa aldanmayın, bütçe dengesi düzeliyor

Faiz Giderleri Artıyor, Ancak İlk Dokuz Ayda “Faiz Dışı Denge” Güçlü Seyretti

Eylül ayında bütçe açığı 310 milyar TL, faiz dışı denge 73 milyar TL açık verdi

Merkezi yönetim bütçesi Eylül 2025’te 310 milyar TL açık verdi. Böylece son 12 aylık kümülatif açık 2,04 trilyon TL’den 2,25 trilyon TL’ye yükseldi. Aynı dönemde faiz dışı denge (birincil denge) de 73 milyar TL açık kaydetti. Geçen yılın aynı ayında bütçe 100,5 milyar TL açık, buna karşın 48,2 milyar TL faiz dışı fazla vermişti.

Ancak geçen yıl şirket vergilerinin ve gelir vergilerinin önemli bir kısmı Ağustos’tan Eylül’e kaydığı için, iki ayın birlikte değerlendirilmesi tabloyu daha doğru yansıtıyor. Buna göre Ağustos–Eylül döneminde toplam bütçe açığı 212,9 milyar TL, faiz dışı fazla ise 203,4 milyar TL oldu. Geçen yıl aynı dönemde bu rakamlar sırasıyla 230,1 milyar TL açık ve 15,7 milyar TL fazla olarak gerçekleşmişti.

Vergi gelirlerinde güçlü artış, harcamalarda sınırlı büyüme

Eylül döneminde vergi gelirleri reel olarak yaklaşık %17 artarken, faiz dışı harcamalar reel bazda sadece %5 yükseldi. Bu da faiz dışı dengedeki iyileşmeyi açıklıyor.
Son 12 ayda bütçe açığı 2,25 trilyon TL’ye, faiz dışı açık ise 229 milyar TL’ye çıktı. 2024 sonu itibarıyla bu tutarlar sırasıyla 2,11 trilyon TL ve 836 milyar TL idi.

Ocak–Eylül döneminde faiz dışı dengede belirgin iyileşme

Yılın ilk dokuz ayında faiz dışı harcamalar nominal olarak %37 artarken, reel artış %0,7 seviyesinde kaldı. Buna karşılık vergi gelirleri yıllık %51 artışla (reel %11) bütçeye güçlü katkı sağladı. Toplam gelirlerde nominal artış %48, reel artış %9 olarak hesaplandı.

En güçlü katkı %93 artan gelir vergilerinden geldi. Bu artışta, mevduat ve yatırım fonu gelirlerinden alınan stopaj oranının 9 Temmuz’da %15’ten %17,5’e çıkarılmasının etkisi büyük oldu. Hazine hesaplamalarına göre bu düzenleme yılın ikinci yarısında yaklaşık 80 milyar TL ek gelir sağlayacak.

Bu tablo sonucunda faiz dışı denge, geçen yılın aynı döneminde kaydedilen 161 milyar TL açık yerine bu yıl 445 milyar TL fazla verdi. Buna karşın toplam bütçe açığı aynı dönemde 1,07 trilyon TL’den 1,22 trilyon TL’ye yükseldi.

CHP’li Başarır’dan 2026 Bütçesine Sert Tepki: “Her Seferinde Daha Beteri Oldu”

Faiz giderleri bütçe performansını sınırlıyor

Faiz dışı fazla güçlense de faiz giderlerindeki sert artış manşet bütçe açığında anlamlı bir iyileşme sağlamıyor. Faiz ödemeleri, geçen yılın ilk dokuz ayında 913 milyar TL iken bu yıl 1,67 trilyon TL’ye yükseldi — %82 artış.

Son yıllarda vergi gelirleri artışına rağmen, faiz ödemelerinin daha hızlı yükselmesi, faiz/vergiler oranının tırmanmasına ve bütçe açığının derinleşmesine neden oluyor. Eylül başında yayımlanan 2026–2028 Orta Vadeli Program (OVP) da bu tabloyu teyit ediyor: Hükümetin faiz gideri tahmini 2025 için 1,95 trilyon TL’den 2,05 trilyon TL’ye, 2026 için 2,28 trilyon TL’den 2,74 trilyon TL’ye çıkarıldı.

2025 sonunda bütçe açığı GSYH’nin %3,6’sı olacak

OVP’ye göre 2025 yılı sonunda bütçe açığının 2,2 trilyon TL’ye (GSYH’nin %3,6’sı) ulaşması bekleniyor. Önceki tahmin 1,9 trilyon TL (%3,1) düzeyindeydi. Program, 2026 yılı için de açık/GSYH oranını %2,8’den %3,5’e revize etti.

Yine de bu oranlar 2023 ve 2024’teki sırasıyla %5,1 ve %4,7’lik açıkların altında, yani mali disiplinin kademeli olarak toparlandığına işaret ediyor. Hükümetin 2026 yılı için %28 vergi geliri artışı öngörmesi ise (deflatör varsayımı %19,7) ek vergi düzenlemeleri ya da enflasyon muhasebesinin gevşetilmesi olasılığını gündeme getiriyor.

Bu dönemde ayrıca nakit bazlı ve tahakkuk bazlı bütçe verileri arasında, özellikle deprem kaynaklı harcama ödeneklerinin geç kullanılmasından dolayı farkların devam etmesi bekleniyor.

Kaynak:  Gedik Yatırım

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]