Trump’ın Gümrük Duvarı: Ticaret Savaşları Küresel Ekonomiyi Nasıl Etkiliyor?

Yatırım kararları askıya alındı, tedarik zincirleri dondu, belirsizlik ise büyüyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın 2 Nisan’da açıkladığı “kurtuluş günü tarifeleri” sonrasında başlayan küresel ticaret gerilimi, dünya ekonomisinde derin yarıklar açıyor. İlk olarak Birleşik Krallık’ın Mayıs ayında ABD ile vardığı ticaret anlaşması örnek gösterilirken, ikinci ülke olan Vietnam’ın anlaşma yapması neredeyse iki ay sürdü. Bu süreçte Britanya’nın anlaşmada yer alan çelik tarifelerinden muaf tutulma çabaları sürerken, Trump’ın kararnamesi anlaşmanın şartlarına uymaması halinde yüzde 50’ye varan tarifeleri yeniden devreye sokabileceğini açıkça belirtiyor.

Tarife Gelirleri Rekor Seviyede, Çin İthalatı Çöküşte

ABD’nin tarife gelirleri Mayıs ayında yıllık bazda neredeyse dört katına çıkarak 24,2 milyar dolarla rekor kırdı. Aynı dönemde Çin’den ithalat yüzde 43 oranında düştü. Ancak bu rakamlar, arkasındaki daha büyük sorunu maskelemeye yetmiyor: Başkan Trump’ın kararlarının öngörülemezliği. Capital Economics başekonomisti Neil Shearing’e göre, şirketler artık haftalık planlama yapamaz hale geldi.

“Bir fabrikayı başka ülkeye taşımak 8 ila 10 yıl sürecek bir karar. Ama gelecek haftayı öngöremiyorsanız, mevcudu korumak en rasyonel strateji olur,” diyor Shearing.

Tedarik Zincirlerinde Kaos: Depolama ve Gümrüklerde Yoğunluk

Trump, tarifeleri ilan ettikten bir hafta sonra 90 günlük bir erteleme açıklayınca, şirketlerdeki panik yerini temkinli bekleyişe bıraktı. Yine de birçok ülke, 9 Temmuz’a kadar Trump ile yeni ticaret anlaşmaları yapmaya çalışırken, küresel şirket yönetim kurullarında huzursuzluk hâkim.

Proxima’nın yöneticisi Simon Geale’e göre, birçok şirket tedarik kaynaklarını çeşitlendirmek için çalışıyor, ancak çoğu hâlâ “bekle ve gör” yaklaşımını sürdürüyor. İthalatçılar malları stoklamaya, bonded depolara (gümrük vergisi ödemeden beş yıla kadar depolama imkanı tanıyan sistem) yönelmeye başladı. Ancak bonded depoların maliyeti, standart depolara göre dört kat daha yüksek.

Avrupa’nın en büyük limanı olan Rotterdam’da CEO Boudewijn Siemons, bu gelişmelerin tüketici fiyatlarını artıracağını ve küresel ticaret akışlarını yeniden şekillendirdiğini söylüyor: “Gemilerin pervanesi ve dümeni var; onları istediğiniz yere yönlendirebilirsiniz.”

Yatırımlar Dondu, Şirket Satın Almaları Askıya Alındı

Yatırım kararları ve birleşme & satın alma (M&A) işlemleri ciddi şekilde yavaşladı. EY danışmanı ve eski Hazine yetkilisi Mats Persson’a göre, “Trump tarifeleri” duvarının ötesine geçmek bir yana, birçok şirket tamamen beklemeye geçmiş durumda.

PwC’nin Mayıs ayındaki anketine göre, işlem yapanların yüzde 30’u planladıkları anlaşmaları askıya aldı veya yeniden müzakere etmeye başladı. Örneğin, Boeing’in navigasyon birimi ve Apax’ın 4 milyar sterlinlik sigorta grubu PIB satışı belirsizlik nedeniyle ertelendi.

PwC ortağı Josh Smigel, özel sermaye fonlarının 1 trilyon dolarlık varlığı ellerinde tutmak zorunda kaldığını belirtiyor: “Piyasa koşulları veya faiz oranlarından ziyade, siyasi belirsizlik yatırımcıların güvenini sarstı.”

“Yakın Dostlara Ticareti” (Friendshoring) Zorlaşıyor

Trump’ın Çin’e ilk tarifeleri 2018’de getirmesinden bu yana, ABD dostu ülkelere yönelen üretim (friendshoring) eğilimi artmıştı. Ancak Bain & Co.’nun yaptığı bir araştırmaya göre, 2023’te şirketlerin yüzde 80’i tedarik zincirlerini ABD’ye yaklaştırmayı planlasa da, bunu başarıyla gerçekleştirenlerin oranı sadece yüzde 2.

Geale, “Üretim tesisini taşımak, tedarikçiyi değiştirmek kolay değil. Üstelik herkes aynı bölgelere yöneldiği için kalifiye işgücü ve fabrika alanı sıkıntısı yaşanıyor,” diyor.

Sektör Bazında Etkiler: Çelik, İlaç ve Oyuncak

Trump’ın 3 Haziran’da tüm ithal çelik ürünlerine yüzde 50 tarife koyması, ABD’de çelik fiyatlarını ve üretici maliyetlerini artırdı. Pacific Research Institute’tan Wayne Winegarden, bu politikanın ters etki yaratacağını söylüyor: “ABD çelik üreticileri fiyatları artıracak ve bu maliyet tüketiciye yansıyacak.”

2018’deki ilk çelik tarifeleri sadece 1.000 yeni çelik işi yaratırken, diğer sektörlerde 75.000 kişinin işini kaybetmesine yol açmıştı. Bu tablo bugün de tekrar edebilir.

İlaç sektörü ise özel bir tehdit altında. Trump yönetimi, ilaç ithalatına sektör bazlı tarifeler getirmeyi planlıyor ve özellikle İrlanda’yı hedef alıyor. Merck, Roche ve Johnson & Johnson gibi devler ABD’deki stoklarını artırmaya başladı.

Bayer’in ilaç bölümü başkanı Stefan Oelrich, Brüksel’de gazetecilere yaptığı açıklamada, “Tedarik zincirini değiştirmek yıllar alır ve bu durum ilaç fiyatlarına da yansıyacak. Bedelini birinin ödemesi gerekecek,” dedi.

Gerçek Zarar Nerede?

Tedarik zincirlerinin yeniden şekillenmesinden ziyade, ticaret savaşlarının en somut etkisi M&A faaliyetlerindeki sert düşüş oldu. Buna karşın ABD hisse piyasaları, 2 Nisan sonrası yaşanan kayıpları geri aldı. Ancak Yale Budget Lab’e göre ABD’nin ortalama efektif gümrük vergisi oranı yüzde 15,8’e ulaştı — 1936’dan bu yana en yüksek seviye.

Dünya Bankası ve OECD, Haziran ayında hem ABD hem küresel büyüme tahminlerini aşağı çekti. Oyuncaklardan beyaz eşyalara kadar birçok ürünün fiyatı, alternatif tedarik kaynağı bulunamadığı için tarifelere daha açık hale geldi.

Berenberg Bankası’ndan Atakan Bakiskan, “Yıl başında vergi indirimi ve deregülasyon nedeniyle umutlu olan iş dünyası, ani yön değişimiyle güvenini kaybetti,” diyor. Nisan sonrası yatırım ve sipariş planları endekslerinde düşüş yaşandı.

Capital Economics’ten Shearing, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Verilere yansımasa da yatırım niyetlerinde ciddi bir düşüş var. Bu risk ileride somut zararlara dönüşebilir veya beklenmedik şekilde ortadan kalkabilir.”

Kaynak: Financial Times

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik ücretlidir. Koşulları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]