Formula 1’de Milyonlarca Dolar Nereye Gidiyor ve Nasıl Geri Dönüyor?

Formula 1 yalnızca hız tutkusu ya da spor müsabakası değil; aynı zamanda milyarlarca dolarlık bir endüstri. Her yarışta duvarlara çarpan milyon dolarlık araçlar, yıllık 400 milyon doları aşan takım bütçeleri ve bazı takımların hiç kazanamayacağını bile bile yaptığı yatırımlar, bu dünyanın sıradan olmadığını ortaya koyuyor. Peki, tüm bu devasa harcamaların arkasında yalnızca heyecan mı var, yoksa ciddi ekonomik getiriler de söz konusu mu?

F1’in Küresel Gelir Yapısı Nasıl İşliyor?

Formula 1 Grubu, 2024 yılında yaklaşık 3.65 milyar dolarlık bir gelir elde etti. Bu rakam, takımların kazandıkları ya da harcadıkları bütçelerden bağımsız; tamamen Formula 1 markasına dayalı bir gelir yapısını temsil ediyor. Bu gelirin dört ana kaynağı bulunuyor.

En büyük pay, yaklaşık yüzde 33’lük oranla yayın haklarından geliyor. Televizyon kanalları ve dijital yayın platformları, F1 yarışlarını yayınlayabilmek için ciddi ücretler ödüyor. İkinci büyük gelir kaynağı ise yarış ev sahipliği ücretleri. Devlet destekli pist sahipleri veya yerel yönetimler, yarışları kendi bölgelerinde düzenleyebilmek için yıllık 15 ila 60 milyon dolar arasında ödeme yapıyor. Özellikle Orta Doğu gibi devlet destekli pistlerde bu ücretler oldukça yüksek seviyelere ulaşıyor.

Üçüncü sırada global sponsorluklar yer alıyor. Pirelli, Heineken, Aramco gibi dev markalar, pist çevresinde görünürlük sağlamak için büyük meblağlar ödüyor. Son olarak ise dijital platformlar, lisanslı ürün satışları ve özel misafir ağırlama paketlerinden elde edilen gelirler F1’in toplam gelirinin kalan kısmını oluşturuyor.

Ancak ilginç olan şu: Formula 1 bu gelirlerin tamamını elinde tutmuyor. Yaklaşık yüzde 38’lik bir kısmı, yani 1.2 milyar doları, on F1 takımı arasında paylaştırılıyor. Bu dağıtım ise “Concorde Anlaşması” adı verilen gizli bir sözleşmeyle düzenleniyor. Gelir paylaşımı, takımların sezondaki başarılarına ve Formula 1’de ne kadar süredir bulunduklarına göre belirleniyor. Ferrari ve Mercedes gibi köklü takımlar bonuslarla birlikte 150 milyon doların üzerinde gelir elde ederken, arka sıralardaki takımlar genellikle 60-70 milyon dolar civarında kalıyor.

Takım Harcamaları: Maliyetler Nereden Oluşuyor?

Bir Formula 1 takımı işletmek, inanılmaz maliyetler gerektiriyor. En büyük harcama kalemi ise kuşkusuz araçların kendisi. Her F1 aracı, binlerce mühendislik saatinin ve milyonlarca doların sonucunda üretiliyor. Üstelik bu araçlar genellikle prototip niteliğinde ve her bir parçası özel olarak tasarlanıyor. Motorlar da oldukça pahalı; Ferrari veya Mercedes gibi üreticilerden motor satın alan takımlar yıllık yaklaşık 15 milyon dolarlık bir bedeli gözden çıkarıyor.

Takım çalışanları da önemli bir masraf kalemi. Büyük takımların 1000’i aşkın çalışanı olurken, daha küçük takımlar bu sayıyı 300-400 seviyelerinde tutmaya çalışıyor. Tüm bu personelin maaşları, seyahat masrafları, lojistik giderler ve 24 yarışlık takvimde dünyanın dört bir yanına parça taşıma zorunluluğu, masrafları ciddi şekilde artırıyor.

Pilot maaşları da bu denklemde önemli yer tutuyor. Yeni başlayan bir sürücünün yıllık maaşı yaklaşık 500 bin dolar olsa da, Max Verstappen veya Lewis Hamilton gibi yıldızlar 55 ila 60 milyon dolar arasında kazanabiliyor. Bu seviyedeki harcamalar o kadar kontrolden çıkmıştı ki, 2021’de ilk kez “bütçe sınırı” uygulamaya konuldu. Başlangıçta 145 milyon dolar olan sınır, şu anda 135 milyon dolara indirildi.

Ancak burada da dikkat çekici bir detay var: Pilot maaşları, üst düzey yöneticilerin maaşları ve pazarlama harcamaları bu bütçe sınırının dışında tutuluyor. Bu nedenle büyük takımlar, bütçe sınırına rağmen hâlâ çok daha fazla harcama yaparak avantajlarını sürdürebiliyor.

Küçük Takımlar Nasıl Ayakta Kalıyor?

Devasa bütçelerin ve sınırsız harcamaların arasında küçük takımların nasıl hayatta kaldığı ise merak konusu. Haas takımı, 2016’da Formula 1’e girerken alışılmışın dışında bir model benimsedi. Aracın mümkün olan her parçasını Ferrari’den tedarik ederek kendi üretim maliyetlerini minimize etti ve 250’den az çalışanla yola çıktı. Bu tür yaratıcı yaklaşımlar sayesinde daha az sermayeyle sistemde kalmak mümkün oldu.

Williams gibi bazı takımlar ise teknik ortaklıklar, pilot sponsorlukları ve bütçeyi verimli kullanma stratejileriyle ayakta kalmayı başardı. Ancak yeni bir takım kurmak isteyen bir yatırımcı için işler pek kolay değil. Öncelikle “seyrelme tazminatı” adı altında mevcut takımlara 200 milyon dolar ödemek gerekiyor. Bu ücret, takımların gelir pastasındaki paylarının azalmasını telafi etmek için isteniyor. Ayrıca fabrika, simülasyon odaları, rüzgâr tüneli gibi altyapılar için de yüz milyonlarca dolarlık yatırım gerekiyor. Henüz piste bile çıkmadan yapılan harcamalar 500 milyon doları aşabiliyor.

Bu zorlu sürecin en çarpıcı örneklerinden biri Andretti-Cadillac girişimi oldu. General Motors’un desteklediği bu yeni Amerikan takımının F1’e girebilmesi için 450 milyon dolarlık tazminat ödemesi gerektiği bildirildi. Bu durum, Formula 1’in yeni takımlara karşı ne kadar kapalı bir yapıya sahip olduğunu gözler önüne serdi.

Peki Formula 1 Takımları Nasıl Kazanıyor?

Yarışlardan elde edilen ödül parası tek başına sürdürülebilir değil. Takımların asıl gelir kaynağı sponsorluk anlaşmaları. Takım isminin sponsor markayla anıldığı “isim sponsorluğu” anlaşmaları yılda 50 ila 100 milyon dolar değerinde olabiliyor. Örneğin Oracle’ın Red Bull’a yıllık 100 milyon dolar ödediği biliniyor.

Aracın üzerindeki diğer büyük logo alanları da 10-30 milyon dolar, daha küçük logolar ise 1 ila 5 milyon dolar arasında değişiyor. En küçük çıkartmalar bile yılda yarım milyon dolar gibi ücretlere kiralanabiliyor.

Ancak asıl değerli olan kısım logoların pistte görünmesi değil. Asıl iş, yarışlar sırasında Paddock Club adı verilen özel alanlarda yapılıyor. Dev şirketlerin yöneticileri burada ağırlanıyor, büyük iş anlaşmaları bu etkinliklerde imzalanıyor. Bu ortam, özellikle B2B (şirketten şirkete) çalışan teknoloji, danışmanlık ve finans firmaları için büyük bir pazarlama fırsatı sunuyor. Dolayısıyla 50 milyon dolarlık bir sponsorluk, milyar dolarlık anlaşmalarla kolayca telafi edilebiliyor.

Tüm bu çaba ve yatırımın sonucunda kâr eden takımlar da yok değil. 2023’te Mercedes F1 takımı 83,8 milyon pound kâr açıkladı. McLaren, 2022’de 9 milyon pound zarar ederken 2023’te 12,9 milyon pound kâr etti. Ferrari’nin de F1 operasyonunun kârda olduğu tahmin ediliyor.

Formula 1: Sadece Yarış Değil, Bir Yatırım Modeli

Liberty Media’nın 2017 yılında Formula 1’i 4.6 milyar dolara satın almasının ardından yapılan dijitalleşme ve medya yatırımları, tüm takımların değerini katladı. 2024 itibarıyla ortalama bir F1 takımının değeri 2.31 milyar dolara ulaştı. Ferrari ve Mercedes bu listenin zirvesinde yer alırken, küçük Williams bile 2020’de 180 milyon dolara satılmışken bugün 1.24 milyar dolar değerinde.

F1, artık sadece bir yarış organizasyonu değil; küresel bir eğlence endüstrisi. Oynanan oyun yüksek riskli ama kazancı doğru ellerde büyük. Yeni takımlar için girişin zor olduğu bu sistemde, kurulu takımlar ellerindeki “franchise” yapıyı adeta altın gibi koruyor. Yarışın adı hâlâ hız olabilir ama kazananlar artık sadece pistte değil, bilanço tablolarında da belli oluyor.