Direnç Paradoksu: Belirsizlik Çağında Küresel Ekonomi

Küresel ekonomi, tüm belirsizliklere meydan okuyor. Donald Trump’ın ikinci ABD başkanlığı döneminin ilk dokuz ayı boyunca yaşanan politika şoklarına rağmen küresel büyüme direnç gösterdi.

Şirket yönetimlerinden hükümetlere kadar karar vericiler, planlamayı zorlaştıran bir belirsizlik döngüsüyle karşı karşıya.

Washington–Pekin restleşmesi son bir haftadır endişe kaynağı oldu. Çin, nadir toprak elementleri ihracatına yeni kısıtlamalar getirdi, Trump, Çin’e %100 oranında gümrük vergisi uygulayacağını belirterek karşılık verdi.

Ülkeler, ticaret ilişkilerini çeşitlendirme çabasında. Zira, ABD-Çin gerilimi bitecek gibi görünmüyor. Bu cephede oluşan gerilimlerden kaçmanın en iyi yolu alternatif ticaret yollarını kullanmayı denemek.

Direncin Yükselttiği Büyüme Tahminleri

IMF’in son tahminlerine göre, 2025 yılında küresel büyümenin %3,2 olması öngörülüyor. Oran, Temmuz’daki %3.0 tahminine göre hafif bir artış ve Nisan’daki %2,8’lik tahmine göre belirgin bir iyileşme anlamına geliyor. Hatırlayalım ki, küresel büyümenin %2’de takılması resesyon olarak değerlendiriliyor.

IMF, gümrük vergisi şoklarının ve sıkılaşan finansal koşulların “beklenenden daha ılımlı” olduğunu belirtiyor. Ancak, altını çizmek lazım ki, bu tahmin ABD ve Çin arasındaki son gerilimi yansıtmıyor.

Küresel ekonominin gösterdiği direnç, uyum yeteneğinin bir göstergesi olarak düşünülebilir. Demek ki, pandemi döneminden çıkarılan dersler bir ölçüde işe yaramış. Hükümetler ve şirketler belirsizlik koşullarında çalışmayı öğrenmek zorunda kalmış durumda. Tedarik zincirleri kısaldı, rezervler güçlendirildi, mali tamponlar yeniden inşa edildi. Ancak, baskılar birikmeye ve riskler yüklenmeye devam ediyor.

Yeni Küresel Fay Hatları

Riskler, makroekonomik değişkenlerle sınırlı değil. Tehditler dağınık, birbiriyle bağlantılı ve öngörülmesi zor:

• Küresel dengesizlikler ile devam eden güvenlik endişeleri ve savaşlar,
• Rekor düzeylere yaklaşan borçlanma seviyeleri,
• Banka dışı finans sektöründe oluşan sistemik riskler,
• Muazzam boyutlu yatırımlara sahne olan yapay zekâ teknolojilerinin yarattığı balon endişesi.

Yukarıda sıralanan riskler, çağımızın yönünü belirleme potansiyeli taşıyan iki önemli tehlikeye işaret ediyor.

1. Düzensiz Bir Piyasa Düzeltmesi Riski

Piyasalar likidite ve iyimserlikle destekleniyor. Ancak, bu iyimserliğin bozulma riski var. ABD Merkez Bankası (Fed) dahi faiz indirimlerinin ne kadar ileri götürülmesi gerektiği konusunda bölünmüş durumda. Yine de, Ekim sonunda yeniden faiz indirmesi ve politika aralığını %3,75–4,00 seviyesine çekmesi bekleniyor.

Fed’in yeni üyelerinden Miran, Trump yönetiminin göç kısıtlamalarının konut enflasyonunu baskılayacağını ve bu nedenle daha gevşek bir para politikası için alan yarattığını savunarak sert faiz indirimi çağrısında bulunuyor. Miran, varlık fiyatlarındaki artış konusunda endişelenenler olduğunu, ancak kendisinin enflasyon ve azami istihdam konularına odaklandığını vurguluyor.

Miran’ın bakış açısı dar. Finansal balonların şişme tehlikesini göz ardı etme riski taşıyor. Faiz oranları “belki de gereksiz halde” uzun süre düşük kaldıkça, piyasalarda finansal istikrara ağır hasar verebilecek bir düzeltme olasılığı artıyor.

2. Yaklaşan İklim Felaketi Fırtınası

Orta ve uzun vadede, hiçbir finansal veya jeopolitik risk, iklim değişikliğinin yıkıcı gücüyle kıyaslanamaz. Aşırı hava olaylarının, kuraklıkların ve zorunlu göçlerin ekonomik maliyeti, politika yapıcıların uyum kapasitesini aşan bir hızla büyüyor. Gümrük vergileri ve büyüme tahminleriyle meşgul bir dünyada iklim göz ardı edilmiş bir sorun konumunda. Oysa, ötelenen muazzam bir tehdit.

Yazımın başlığında “paradoks” ifadesini şu nedenle kullandım: Küresel ekonomi dirençli görünüyor, çünkü istikrarsızlıkla yaşamayı öğrendi. Reformların yerini “uyarlanabilir direnç” aldı. Gümrük vergilerinden teknolojik dönüşümlere kadar her yeni şok, esneklik kazanmış ama temelleri kırılgan bir küresel sisteme işaret ediyor.

Her krizi doğaçlama çözümlerle atlatan bir dünya, direncin sürdürülebilirlik anlamına gelmediğini unutmamalı.

Kaynakça

International Monetary Fund (IMF). World Economic Outlook, October 2025: Global Economy in Flux, Prospects Remain Dim. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2025/10/14/world-economic-outlook-october-2025 IMF+2The NewsMarket+2

International Monetary Fund (IMF). “Press Briefing Transcript: World Economic Outlook, Annual Meetings 2025.” https://www.imf.org/en/News/Articles/2025/10/14/tr-10-14-25-press-briefing-transcript-world-economic-outlook-annual-meetings-2025 IMF

Reuters. “IMF lifts growth outlook on more benign tariffs as revived U.S.–China trade war looms.” https://www.reuters.com/world/china/imf-lifts-growth-outlook-more-benign-tariffs-revived-us-china-trade-war-looms-2025-10-14/ Reuters

Reuters. “Fed’s Miran says he is not focused on asset price boom in push for lower rates.” https://www.reuters.com/business/feds-miran-says-not-focused-asset-price-boom-push-lower-rates-2025-10-16/ Reuters

Reuters. “Fed’s Miran wants aggressive rate cuts but downplays differences with other officials.” https://www.reuters.com/business/feds-mirans-presses-case-fast-rate-cuts-other-policymakers-push-back-2025-09-25/ Reuters

OECD. Economic Outlook, Interim Report September 2025. https://www.oecd.org/en/publications/2025/09/oecd-economic-outlook-interim-report-september-2025_ae3d418b.html OECD