ANALİZ: Tayland’da Siyasi Kriz Derinleşiyor

Tayland’da Siyasi Kriz Derinleşiyor: Shinawatra Hanedanlığı Sona mı Eriyor?

Tayland siyasetine çeyrek asırdır damgasını vuran Shinawatra ailesi, son günlerde yaşanan gelişmelerle tarihi bir dönemece girdi. Eski Başbakan Thaksin Shinawatra’nın kızı ve mevcut Başbakan Paetongtarn Shinawatra, Anayasa Mahkemesi tarafından görevinden geçici olarak uzaklaştırıldı. Bu karar, ülkenin siyasi dengelerini alt üst ederken, Shinawatra ailesinin iktidardaki geleceğini de belirsizliğe sürükledi. Kararın ardından Tayland’da yeni bir siyasi kriz ortamı oluştu.

Başbakan Shinawatra’nın görevden uzaklaştırılması, Haziran ayında sızdırılan bir telefon kaydıyla tetiklendi. Kamboçya’nın fiili lideri Hun Sen ile yaptığı görüşmede, Tayland ordusunun sınırdaki gerilimi yönetme biçimini eleştiren Shinawatra’nın bu tutumu, özellikle muhafazakâr kesimde ulusal güvenlik konusunda zayıf bir liderlik algısı yarattı. En büyük koalisyon ortağı Bhumjaithai Partisi’nin hükümetten çekilmesi ve sokak protestoları Başbakan üzerindeki baskıyı artırdı.

Siyasi Kırılma: Telefon Kaydı Krizi ve Mahkeme Süreci

Tayland-Kamboçya sınırında yaşanan gerilim sırasında bir Kamboçya askerinin hayatını kaybetmesiyle başlayan kriz, Shinawatra’nın Kamboçya liderine yönelik uzlaşmacı tavrı nedeniyle büyüdü. Başbakan, bu görüşmeyi diplomatik bir çözüm arayışı olarak açıklasa da kamuoyunda özellikle milliyetçi ve askeri çevrelerde zayıflık olarak algılandı. Ardından Temmuz ayı başında Senato üyeleri, Shinawatra’nın görevden alınması için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Mahkeme, 7’ye 2 oyla Başbakan’ın görevini geçici olarak bırakmasına karar verdi.

Kamuoyu yoklamalarına göre, Mart ayında %31’e yakın destek gören Shinawatra’nın desteği skandalın ardından %9’a düştü. Başbakanlık görevine, Anayasa Mahkemesi davayı sonuçlandırana kadar Başbakan Yardımcısı Srettha Thavisin vekalet edecek.

Ancak mahkemenin kararı ne olursa olsun, siyasi krizin hemen çözülmesi beklenmiyor. Mahkeme Shinawatra’yı aklasa dahi protestoların ve muhalefetin baskısının devam etmesi öngörülüyor. Mahkeme olası bir etik ihlal kararı verirse Shinawatra tamamen görevden alınacak ve meclis yeni başbakanı seçmek zorunda kalacak. Bu süreçte uzlaşma sağlanamazsa siyasi tıkanıklık yaşanabilir ve hatta bir askerî darbe ihtimali gündeme gelebilir.

Shinawatra Ailesinin Kırılgan İktidar Serüveni

Shinawatra ailesinin Tayland siyasetiyle ilişkisi hep inişli çıkışlı oldu. Thaksin Shinawatra 2001’de başbakan seçilmiş ancak 2006’daki askeri darbeyle devrilmişti. 2007 seçimlerini kazanan partisi de 2008’de Anayasa Mahkemesi kararıyla kapatılmış, Thaksin’in eniştesi de başbakanlıktan alınmıştı. Sonrasında Thaksin’in kız kardeşi Yingluck Shinawatra 2011’de başbakan seçilmiş fakat 2014’teki askeri darbeyle görevden uzaklaştırılmıştı.

2023 seçimlerinde Thaksin’in kızı Paetongtarn Shinawatra’nın liderliğindeki Pheu Thai Partisi ikinci sırada yer almasına rağmen, askeri ve muhafazakâr partilerle yapılan koalisyon anlaşmasıyla yeniden iktidara geldi. Bu koalisyon, seçimlerin galibi reform yanlısı Move Forward Partisi’nin hükümet dışında bırakılması için yapılmıştı.

Ancak bu “büyük uzlaşma”, Shinawatra hareketinin destekçileri tarafından ihanet olarak görüldü. Thaksin’in 8 yıllık hapis cezasının Kral tarafından 1 yıla indirilmesi, ardından hastanede 6 ay kalıp affedilerek serbest bırakılması da bu uzlaşmanın perde arkasındaki pazarlıklara dair soru işaretleri yarattı.

Siyasi İttifakların Çöküşü ve Yeni Dönem Tartışmaları

Koalisyon ortakları arasındaki fikir ayrılıkları ve Shinawatra ailesinin itibar kaybı, Tayland siyasetinde yeni güç dengeleri oluşturuyor. Paetongtarn Shinawatra’nın siyasi geleceği belirsizken, Thaksin Shinawatra da yeni davalarla karşı karşıya. 2015’te verdiği bir röportajda monarşiye hakaret ettiği iddiasıyla yargılanan Thaksin’in yeniden hapse girmesi veya sürgüne gitmesi gündemde.

Daha da önemlisi, Shinawatra ailesinin siyasi liderlik açısından alternatif bir ismi kalmadı. Thaksin 75 yaşında ve ailesinden başka bir lider adayı öne çıkmıyor. Paetongtarn’ın deneyimsizliği nedeniyle tekrar bir aile bireyinin aday gösterilmesi de destek bulmayabilir. Mart ayında %28 oy oranına sahip olan Pheu Thai Partisi’nin Temmuz ayı anketlerinde %11,5’e gerilemesi, tabanda yaşanan hayal kırıklığını gösteriyor.

Buna karşılık Move Forward Partisi’nin halefi olan Halk Partisi, son anketlerde %46’nın üzerinde destek topladı. Muhafazakâr Bhumjaithai Partisi ve askeri çizgideki United Thai Nation Partisi de belirli ölçüde destek kazandı. Bu durum, Shinawatra sonrası dönemde siyasetin tamamen ilericiler ile muhafazakârlar arasındaki mücadeleye sahne olacağını gösteriyor.

Yeni Bir Siyasi Dönem mi Başlıyor?

Shinawatra hanedanlığının sonuna gelinmiş olabilir ancak Tayland siyasetindeki temel mücadele değişmiyor. Bir yanda sistemsel reform isteyen ilerici ve genç hareketler, diğer yanda askeri ve monarşi yanlısı muhafazakâr elitler. Shinawatra ailesi bu denklemin merkezindeydi ancak onların yerini yeni aktörler alıyor.

Önümüzdeki süreçte Anayasa Mahkemesi’nin kararı, olası erken seçimler veya yeni koalisyon arayışları Tayland’ın siyasi geleceğini belirleyecek. Ancak görünen o ki Shinawatra ailesinin 25 yıllık siyasi egemenliği, büyük ölçüde sona ermiş olabilir.